×
2,890
Ռեժիսոր, սցենարիստ եւ պրոդյուսեր Արման Չիլինգարյանի հետ զրուցել ենք նրա նոր` «Լույսի կաթիլներ» ֆիլմի մասին: Ռեժիսորը վստահ է՝ յուրաքանչյուր ֆիլմ պետք է պատմություն պատմի՝ եզրակացությունները թողնելով հանդիսատեսին: Խոսել ենք նաեւ սիրո մասին. Չիլինգարյանի կարծիքով՝ սերը եւ նրա մասին ասելիքն անսպառ է:
- Ձեր ապրումները, հիասթափությունները Ձեր նկարած ֆիլմերում երեւու՞մ են, արտահայտվո՞ւմ են որեւէ կերպ:
- Իհարկե, երեւում են, առանց դրա ճիշտ չէր լինի: Վերջին ֆիլմում («Լույսի կաթիլներ»), որի պրեմիերան շուտով կկայանա, այդպիսի դրվագներ շատ կան: Հեշտ է նկարել քո ապրումները՝ այն ամենն, ինչի միջով դու ես անցել կամ քո ընկերները, որովհետեւ գիտես՝ ինչ ես նկարելու, գիտես՝ ինչ է տեղի ունեցել քո եւ նրանց կյանքում: Տվյալ դեպքում ֆիլմի հերոսը հավաքական է: Հավաքել եմ այն, ինչ ինձ ուղեկցել է այս տարիների ընթացքում:
- Դուք հավասարապես հայկական եւ ռուսական մշակույթների կրող եք. ծնվել եւ ապրել եք Հայաստանում, բայց ունեք ռուսական կրթություն: Ո՞րն է Ձեզ ավելի մոտ եւ ինչո՞ւ:
- Ռուսականն ավելի մոտ է, չգիտեմ՝ լավ է, թե վատ, բայց եթե նժարին դնենք եւ համեմատենք, թե որ գրականությունն է ինձ ավելի մտածելու տեղիք տվել, պետք է ասեմ՝ ռուսականը:
Արման Չիլինգարյանը
- Իսկ մասնագիտական առումով որտեղի՞ց եւ ումի՞ց եք ավելի շատ բան ստացել:
- Ինձ շատ բան են տվել իմ վարպետները՝ Վլադիմիր Խոտինենկոն, Պավել Ֆիննը, Վլադիմիր Ֆենչենկոն: Սա հզորագույն ուսուցիչների եռապետություն է՝ ռեժիսոր, սցենարիստ, մոնտաժող-օպերատոր: Ես այնտեղ մոտիկից ծանոթացա նաեւ տաղանդավոր (ժամանակը դեռ կգնահատի) Ռուստամ Խամդամովի հետ: Իսկ այստեղ ծանոթացել եմ Տոնինո Գուերայի հետ: Այդ մարդկանց հետ հանդիպումները, զրույցները շատ բան են տվել: Շատ եմ ափսոսում, որ այստեղ երեխեքը, որոնց մեջ շատ հետաքրքիր դեմքեր կան, չունեն այդ հնարավորությունը՝ շփվել մասնագիտության մեջ բանիմաց անձնավորությունների հետ, ոչ թե՝ փեշակ իմացող, թեպետ այդպիսիններն էլ են քիչ: Նրանք հնարավորություն չունեն շփվել այնպիսի մարդկանց հետ, որոնց համար կինոն մեկ այլ բարձրության վրա է: Կինոն հարյուրավոր մարդկանց աշխատանք է, բայց այդ բոլորին տանում է մեկ հոգի: Մի նժարի վրա մի հազար հոգի է, մյուսի նժարի վրա՝ մեկ, եւ այդ երկու նժարները պիտի հավասարվեն, որ ճիշտ արդյունք լինի: Ոչ իրենք քեզ տանեն իրենց կողմը, ոչ էլ դու, չլսելով իրենց, տանես մի կողմ, ու կորչի այն, ինչ ուզում էիր ասել: Դժվար է հստակ նշել, դրա համար երկու տարբերակն էլ կնշեմ՝ թե՛ ռուսականը, թե՛ հայկականն ազդեցություն ունեցել են: Իմ վարպետները, սակայն, ռուսաստանցի են, եւ իրենց մեջ կան ե՛ւ հրեաներ, ե՛ւ ռուսներ, իսկ Ռուստամ Խամդամովը, որին ես էլի իմ ուսուցիչն եմ համարում, ուզբեկ է: Գուերան էլ է իմ ուսուցիչը: Ի դեպ, իմ ուսանողական աշխատանքը Սցենարիստների եւ ռեժիսորների բարձրագույն դասընթացներում նկարել եմ Գուերայի մասին, կոչվում է «Տոնինո Գուերայի ուղղահայաց ճամփորդությունը»: Իր հետ ծանոթացա, երբ եկել էր Հայաստան՝ «Ոսկե ծիրան» միջազգային փառատոնին մասնակցելու: Առաջարկեց իր՝ այստեղ անցկացրած օրերը նկարել: Պատկերացրեք՝ այդ մի քանի օրում այնքան բան տեսա, այնքան բան իմացա, այնքան հետաքրքիր բաներ տեղի ունեցան, որ երբ մեկ տարի հետո իմ ուսանողական աշխատանքն էի անում Մոսկվայում, հենց այդ աշխատանքը ներկայացրի: Մեր շփումը հեշտացրեց այն հանգամանքը, որ նա ռուսերեն գիտեր: Գուերայի վերջին կինը՝ Լորան, ռուս է եւ «Մոսֆիլմ»-ում է աշխատել ժամանակին: Նրա պատճառով Տոնինոն ստիպված ռուսերեն է սովորել: Ռուսերեն էինք շփվում, մի քիչ էլ ձեռքով-ոտքով, բայց իրար հրաշալի էինք հասկանում: Խոտինենկո, Ֆինն, Ֆենչենկո, Խամդամով, Գուերա՝ այս 5 հոգուց եմ ստացել շատուշատ բաներ:
- Այսինքն՝ ցանկացած մասնագիտության դեպքում ուսուցչի դերը շատ կարոր է:
- Չափազանց: Այդ կապակցությամբ մի դեպք պատմեմ. ձմեռ էր, Նոր տարի էինք նշում: Սեղան գցեցինք ու մեր վարպետներին հրավիրեցինք: Նրանք եկան ու մի շատ հետաքրքիր բան ասացին.«Այսօրվանից ձեր ազգանունների կողքին գրվելու են մեր ազգանունները: Մենք փորձել ենք ձեզ տալ առավելագույնը, այսինքն՝ այն, ինչ կարողացել ենք: Դա արել ենք, որ հետո, երբ ձեր ազգանունները գրվեն մերի կողքին, ամոթ չլինի թե՛ ձեզ համար, թե՛ մեզ համար»: Շատ հետաքրքիր պահ էր:
Արման Չիլինգարյանը
- Որքանո՞վ է կարեւոր վարպետի, ուսուցչի հավատը ուսանողի կարողությունների նկատմամբ մասնագիտական ուղին սկսելու պահին:
- Եթե ուսուցիչը կարծել է, որ դիմացինը ընդունակ է, եւ հարկ է համարել վերցնել նրան իր մոտ սովորելու, ուրեմն՝ հավատացել է: Հենց այդ պահից էլ սկսվում է հավատի կամուրջների կառուցումը, որով ուսուցիչը փոխանցում է իր գիտելիքը, իր հավատքն ուսանողին: Այդ ոգով էլ ուսանողը գնում է առաջ: Դա օգնում է հաղթահարել այն դժվար ճանապարհները, որոնք պիտի դեռ անցնես: Ես մինչեւ հիմա, երբ մոնտաժի, կինոյի սցենարի հետ կապված խնդիրներ եմ ունենում եւ խորհրդատվություն կարիք եմ զգում, իրենց եմ դիմում: Իրենք որքան էլ զբաղված լինեն, ասում են, թե ինչպես կարող է լինել, եւ հասցնում են այն կետին, երբ արդեն նկատելի է, թե ինչու կարող է այդպես լինել, ինչու՝ ոչ: Այս ամենով հանդերձ, ընտրությունը թողնում են ինձ: Դա ինձ շատ է օգնում: Քանի դեռ քո ուսուցիչը ողջ է, նրա հետ կապը պիտի պահպանել: Մեր մասնագիտությունն ամենահետաքրքիրներից մեկն է. մեր մասնագիտության մեջ մենք չենք ծերանում, հագնում ենք ջինսեր կամ շապիկ, ու այդպես մինչեւ 70 տարեկան, կամ՝ ինչքան Աստված տա: Ու դա թույլ է տալիս ուսանողի հետ լինել նույն հարթության վրա: Եթե մեկը եկել է եւ ուզում է իրենից ինչ-որ բան ստանալ, չեմ կարծում, որ խելացի մարդը չօգնի:
- Ո՞ր միջավայրում է ավելի հեշտ ապրել եւ ստեղծագործել՝ հայկակա՞ն, թե՞ ռուսական:
- Այն միջավայրում, որ ես էի ապրում, շատ հաճելի էր: Այն յոթ տարիները, երբ ես ապրել եմ Ռուսաստանում, չափազանց հարուստ էին իրադարձություններով, չափազանց հարուստ էին ուսմամբ: Ես ապրում էի Կինեմատոգրաֆիայի համառուսաստանյան ինստիտուտի (ВГИК) հանրակացարանում: Մենք՝ բարձրագույն դասընթացներում ուսանող մարդիկ՝ 25-ից 50-տարեկան, շփվում էինք ոչ միայն ինստիտուտում, այլեւ հանրակացարանի 16-րդ հարկում, եւ դասերից դուրս` այլուր: Այդ շփման միջոցով ինչ-որ բաներ էին ծնվում մեր մեջ, որոնք հետո հետաքրքիր գործերի էին վերածվում: Լինում է, չէ՞, որ ինչ-որ բանի մասին մտածում ես, բայց չես կարողանում կիսվել, այ, այնտեղ` այդ միջավայրում, գտնում էիր հարազատ հոգիներ: Այստեղ էլ կան:
- Հարցը նաեւ մարդկանց տեսակի մասին է. որտե՞ղ է ավելի հեշտ եւ ինչո՞ւ:
- Ցավոտ բան պիտի ասեմ. Հայաստանում եկել է մի ժամանակ, որը կարելի է բնութագրել՝ որպես «դվոյեչնիկների» ժամանակ: Ծույլ չէ, ծույլը կարող է տաղանդավոր լինել. եկել է հենց «դվոյեչնիկների» ժամանակը, եւ ամեն հինգ, տասը տարին մեկ այն նշաձողը, որը սահմանվել է, նորից է իջեցվում: Եվ այդ ամենը կատարվում է տարբեր բնագավառներում, մենակ կինոն չի: Այդ նշաձողը շարունակում է իջնել ու իջնել: Մեզ օգնեցի՞ն այդ նշաձողը ավելի իջեցնել, թե՞ ինքներս ընկանք անդունդը, չեմ կարող ասել, բայց այդ նշաձողը իջավ մինչեւ շրիշակ: Իսկ վերջին իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ ինչպես այն ռուսական ընտիր ասացվածքում է ասվում.«Մենք կոտրեցինք այն նավակի հատակը, որում նստած ենք»: Եթե մենք այդ հատակը երկար ժամանակ չնորոգենք ու չփակենք, երկար չենք ձգի:
- Այսօրվա Հայաստանում Ձեզ ի՞նչն է մտահոգում:
- Այնպիսի տպավորություն է, կարծես, մեզ կույրն է առաջնորդում: Կույրը մեզ վերցրել է եւ տանում է իր հետեւից, հետն էլ ասում է, որ գիտի, թե մեզ ուր է տանում: Չի էլ ասում, որ ինքը կույր է: Մենք էլ, միեւնույն է, շարունակում ենք գնալ կույրի հետեւից. դաղվում ենք, բայց շարունակում ենք գնալ:
Արման Չիլինգարյանը
- Իսկ ինչո՞ւ ենք գնում:
- Չգիտեմ, երեւի ազգի յուրահատկությունից է, մինչեւ չենք դաղվում՝ տեղ չի հասնում:
- Բայց մեր ազգային ինքնագնահատականը մինչեւ այս պատերազմը բավական բարձր էր:
- Մեծ կարծիքի էինք մեր մասին, այո, բայց երբ հետադարձ հայացք ենք նետում, տեսնում ենք, որ մեր ազգի կարկառուն ներկայացուցիչներից շատերն այլ միջավայրում են ապրել: Նրանց մեծ մասը ոչ հայկական միջավայրում է մեծացել եւ ուսանել: Այ, ասում ենք մենք ունենք Վիլյամ Սարոյան, Արամ Խաչատրյան, անուններ ենք տալիս, բայց երբ նայում ենք՝ որտեղ են նրանք ձեւավորվել, որ միջավայրում, ինչ կրթություն են ստացել, ինչ հողի վրա են արարել, հասկանում ենք, որ միջավայրը չափազանց կարեւոր է:
- Այսինքն՝ իրենց հայկականությունը դե՞ր չունի, Ձեր կարծիքով:
- Իհարկե, ունի, բայց ինձ թվում է՝ միջավայրից է առավելապես կախված, թե մարդն ինչպիսին կլինի: Եթե մենք միջավայրին նշանակություն չենք տալիս, լավ արդյունք չենք ունենա: Մի բան ասեմ, կոնկրետ մարդու մասին չի խոսքը, եթե դու ընտրում ես լավ մարդու եւ թույլ կազմակերպչի, պատրաստ եղիր, որ մեծ խնդիրներ են լինելու:
- Իսկ հակառա՞կը:
- Մեծ շանսեր կան, որ եթե լավ կազմակերպիչ է, մարդիկ աչքերը կփակեն նրա մարդկային որակների վրա: Չեն նայի՝ ինչպիսի անձնական կյանք ունի, ոնց է իրեն պահում, այլ կնայեն նրա արած գործերին: Այսպիսի արտահայտություն կա.«Լավ մարդը դեռ մասնագիտություն չի»: Ցանկալի է, որ համատեղվեն, բայց ես կընտրեի երկրորդը. ավելի լավ է՝ լավ կազմակերպիչ լինի: Մենք հիմա թույլ մարդկանց հետ գործ ունենք, եւ այդ թույլ մարդիկ տեսնում եք, թե մեզ ուր են տանում:
- Իսկ եթե այդ վատ կողմն անազնավությո՞ւնն է, մտածում եք՝ այդ մարդ կարո՞ղ է աշխատել ուրիշների համար:
- Իհարկե, եթե տեսնի, որ դրանից ինքը կարող է շահ ունենալ, կաշխատի: Եվ նորից վերադառնում ենք անբավարար ստացողների թեմային: Երկար տարիներ մենք մեզ համար ընտրել ենք ղեկավարներ, որոնք արժանի չէին լինել այս երկրի ղեկավարներ, բայց մենք մի տեղ աչք փակեցինք, մի տեղ պայքարեցինք ոչ այն պահին, երբ իրոք պետք էր, մի տեղ պայքարեցինք ու բաց թողեցինք պայքարի թելն, ու մեզ հետ արեցին այն, ինչ ցանկացան, կամ արեցին այն, ինչ կարողացան: Դրա համար էլ մենք ունենք այն, ինչ ունենք, ու սա դեռ վերջը չէ:
- Իսկ պատերազմի ընթացքում Ձեր զգացողություններն ինչպիսի՞ն էին: Վստա՞հ էիք, որ հաղթելու ենք, թե՞ ոչ:
- Պատերազմի առաջին օրը, չգիտեմ՝ կորոնավիրուս էր, թե ինչ էր, ինձ տարան հիվանդանոց: Մյուս օրը վիրահատեցին, եւ ես այդ ամենը շատ ծանր էի տանում: Իմ տեղեկությունները կցկտուր էին, գիտեի այն, ինչ կինս էր պատմում: Միեւնույն է՝ երկակի ցավ էր, որովհետեւ պառկած էի եւ ոչնչով չէի կարողանում օգնել: Իսկ մարդիկ, որոնք գոնե պետք է ճշմարտությունը պատմեին, այն թաքցնում էին այս ազգից՝ պատճառաբանելով, որ եթե ասեին, պառակտում կլիներ: Ես ակամա հիշեցի 1941 թիվը: Աղբյուրներում տեսնում ենք, որ երբ Գերմանիան հասավ Խորհրդային միություն, առաջին ամիսներին երկիրը տարածքներ էր կորցնում, եւ ամեն օր Լեւիտանը հայտարարում էր՝ Խորհրդային զորքերն արյունալի մարտերից հետո թողեցին, օրինակ, Մինսկը, Կիեւը եւ այլն: Այսինքն՝ ասվում էր ամեն ինչ: Մեզ ճշմարտությունը չէին ասում՝ բացատրելով, որ դա բոլորի համար են արել, որ խուճապ չլինի: Մինչդեռ խուճապ լինում է անորոշության դեպքում, երբ չգիտես՝ ինչ է տեղի ունենում, կամ ինչ է տեղի ունենալու: Այսինքն՝ կերակրում են կարկանդակներով, որոնք շատ քաղցր են, բայց իրականում թունավոր են եւ սպանելու են: Ես հեռու եմ որեւէ մեկին մեղադրելուց, բայց երբ դու տարածք ես կորցնում ու չես ասում, երբ սխալներ ես գործում եւ այդ սխալները չես ընդունում, ապագայում նորից այդ սխալները հաստատ կկրկնես: Շատերն ասում են՝ ծախված է, ծախված չի, ոչինչ չգիտեմ այդ մասին, ես գնահատում եմ աշխատանքով: Երկու բռնցքամարտիկ դուրս են գալիս ռինգ, մեկն ուժեղ է, մյուսն՝ ավելի թույլ: Եթե թույլ է, պարտվում է, գնում է...
Լենա Գեւորգյանը եւ Արման Չիլինգարյանը
- Այս իրավիճակից մեր երկիրը դուրս գալու ե՞լք ունի:
- Ելք միշտ կա, ուղղակի պետք է համախմբել ամբողջ ուժերը: Մենք մեծ ազգ չենք, բայց ունենք չափազանց հզոր զենք, որ կոչվում է սփյուռք: Մենք ունենք չափազանց հետաքրքիր պատմություն, որ պետք է մեզ սովորեցներ, որից դասեր քաղելով՝ մենք պետք է հետագայում խնդիրներ չունենայինք: Մենք ունենք հետաքրքիր անձնավորություններ տարբեր բնագավառներում, որոնք կարող են իրենց բնագավառը կարգի բերել: Բոլորս գիտե՞ս՝ ինչի մեջ ենք մեղավոր, ես էլ, դու էլ, Ձեր հարեւանն էլ: Բոլորս մեղավոր ենք նրանում, որ այս տարիների ընթացքում, երբ պիտակավորում էին խելացի մարդկանց, մենք լռում էինք: Ու մարդկանց արժեզրկեցին ժողովրդի աչքերում: Նրանք թքեցին ու հեռացան, եւ դա իրենց իրավունքն է: Ոմանք, իհարկե, մտան հակամարտության մեջ, բայց քանի որ միայնակ էին եւ իրենց ուժերը քիչ էին, պարտվեցին եւ կողքի քաշվեցին, իսկ պիտակավորողները չեմ ասում՝ ինչերի հասան: Ես միայն այժմյան իշխանություններին չեմ ասում. այս ամենը հնուց է գալիս, ուղղակի կաթսայի ջերմաստիճանն է բարձրացել: Կամ այսպիսի պարտությունից հետո այսքան մեքենայից ռաբիս, թուրքի երաժշտություն է լսվում, եւ ոչ մեկը նրանց նկատողություն չի անում: Մոտենա ասի. «Եղբա՛յր, դու քեզ հաշիվ չե՞ս տալիս, այս ի՞նչ ես լսում, ո՞ր երկրում ես լսում»: Մենք, նկատողություն չանելով երիտասարդներին, թույլ ենք տալիս, որ իրենք ինքնուրույն աճեն՝ մոռանալով, որ երբեմն ինքնուրույն աճող բույսերը մոլախոտերով են պատվում: Մենք արժանի ենք այս հասարակությանը, քանի որ պիտակավորում ենք մեր կողքիններին: Եթե մենք էլ չենք պիտակավորել, լռել ենք: Ու բոլորը բոլորին են պիտակավորում՝ սկսած շքամուտքի մոտ նստած տատիներից, ովքեր դուրս եկող աղջկա շրջազգեստին անուն են դնում: Եթե մեկի մասին էլ լավ ես խոսում, միանգամից ասում են՝ «Հա, բայց նա էսպիսին է, դու չգիտես»: Ստիպված ասում ես. «Վա՜յ, Աստծու սիրուն, աջս քաշեմ, գնամ մի կողմ: Մի վատ բան չասեն, մայրս, հայրս չլսեն: Դու հո չես կարող բոլորին ասել, որ ինձ կեղտոտում են մի պարզ պատճառով՝ ուզում են, որ դառնամ իրենց նման:
- Ինչպե՞ս դիմակայել այսօրվա մարտահրավերներին:
- Ամեն մեկը պետք է փորձի իր աշխատանքը լավ անել: Ես դասավանդում եմ, փորձում եմ իմ ուսանողների հետ լինել առավելագույն բաց, հիմա նկարում եմ առավելագույն ազնիվ կինո: Նայեք մեր կինոյին, մեր կինեմատոգրաֆիային, ոչ մեկը ձայն չի հանում, երբ աղբ են նկարում: Սուս են մնում, խաբում են, չեն ուզում լսել հետաքրքիր եւ ճիշտ քննադատություն: Չեն ուզում լսել, որ մեկ օրում սցենար չի գրվում, մեկ օրում 20 րոպեանոց կինո չի նկարվում: Մեր սերիալների մասին էլ չեմ խոսում. դրանք չի կարելի ցույց տալ: Մենք ցույց չենք տալիս նեոռեալիզմի լավագույն ֆիլմերը եւ ասում՝ նայե՛ք, սա է իսկականը: Թե չէ այս ֆիլմերի վրա մենք ի՞նչ պիտի աճեցնենք եւ ո՞ւմ պիտի աճեցնենք: Իմ ֆիլմը մեծ զոհողությունների գնով եմ նկարել, բայց ինչպես ասում է իմ լավ եւ շատ մտերիմ ընկեր, լեռնագնաց Անտուան Անանյանը.«Մի ափսոսա նրա համար, ինչը լավ բան ստեղծելու ճանապարհին կորցրել ես»: Ես նրա հետ համաձայն եմ. եթե հիմա ասեին էլի ֆիլմը նկարիր, կնկարեի: Շատ հարցերում մի քիչ այլ կերպ կվարվեի, կաշխատեի, որ հա՛մ ֆիլմի նկարահանման ընթացքը հեշտ տրվեր, հա՛մ էլ շատ ծանր չտանեի:
- Ինչի՞ մասին է «Լույսի կաթիլները»:
- Ֆիլմը սոցիալական դրամա է, սիրո պատմություն՝ հիմնված նմանատիպ հարյուրավոր սիրո պատմությունների վրա, որոնք եղել են մեր քաղաքում: 90-ականների Հայաստանն է ֆիլմում: Այստեղ այն ամենն է, ինչի միջով բոլորս ենք անցել: Ուզում եմ հավատալ, որ մենք չենք կորցրել մեր միջի ջերմությունը: Այդ ցուրտը, մութը, պատերազմական իրավիճակը, էներգետիկ ճգնաժամը. տես՝ ինչերի միջով ենք անցել, բայց չենք կոտրվել: Այդ փորձը մեզ պետք է գալու նաեւ հիմա, այն կօգնի այս ծանր ժամանակները հաղթահարել: Մենք գիտենք, որ յուրաքանչյուր դժվար բանից հետո հաստատ նորից լույս է բացվելու:
Կադրը՝ «Լույսի կաթիլներ» ֆիլմից
- Տարօրինակ հարց պիտի տամ. պատերազմի բոլոր հրեշավոր հետեւանքների կողքին լուսավոր որեւէ բան այս ամենում Ձեզ համար նկատելի՞ է:
- Այն 18-ից 40 տարեկան տղաները, որոնցից շատերը նոր էին զորացրվել ու գնացին օգնության, գնացին մարտի: Գիտե՞ք՝ ինչ հպարտություն եմ ապրել, որ այդպիսի տղերք կան: Նրանք համախմբվեցին ու գնացին: Մենք ֆիլմում ունեինք մի տղա, որ գեղարվեստական բաժնում էր աշխատում: Նա էլ զոհվեց: Ինձ նամակ ուղարկեցին, գրեցին, որ զոհվել է: Պատերազմի վերջին օրն էր զոհվել՝ զինադադարից մի քանի ժամ առաջ: Հիմա ամեն անգամ իմ ֆիլմը դիտելիս իրեն եմ հիշում մի պարզ պատճառով. Երբ նկարում էինք, հերոսուհու կերպարի հետ կապված ամեն ինչ մտածել էինք, բայց մեկ էլ հայտնվեց այդ տղան: Գլխարկով էր, գլխարկը դուրներս շատ եկավ, վերցրինք ու տվեցինք գլխավոր հերոսուհուն: Ես անընդհատ նրան եմ հիշում, ծանր էր: Ի դեպ, մեր ֆիլմում իր վերջին դերը խաղաց նաեւ Վիգենը Ստեփանյանը:
- Ֆիլմի նկարահանումներն ավելի վաղ էիք սկսել: 2020 թվականի դեպքերից հետո ֆիլմի ասելիքը դեռ արդիակա՞ն է:
- Ես չեմ կարող ասել, բայց մենք նախնական տեխնիկական ցուցադրություն կազմակերպեցինք: Ֆիլմը հետաքրքրեց մարդկանց: Միքայել Դովլաթյանը նշեց, որ, հավանաբար, մենք այդ տարիների մասին այսպիսի կինո չենք ունեցել. իր ասելիքը մեծ է, հետաքրքիր է: Այս ամենը չափազանց կարեւոր է, հասկանում ես, որ իզուր չես արել, իզուր ճանապարհ չես անցել: Արել ես այն, ինչ կարողացել ես, եւ քո արածը ստանում է իր գնահատականը:
- Կինոյի խնդիրը ո՞րն է:
- Կինեմատոգրաֆիայի մեջ ես չեմ ընդունում սղեցրած տեղեկությունը, որը տանում է դիդակտիկայի. դա մահ է ֆիլմի համար: Ես վստահ եմ՝ եթե ուզում ես ֆիլմ ստեղծել եւ դրանով ինչ-որ բան ասել, իրավունք ունես այդ մասին բարձրաձայնել, բայց այն չպետք է լինի ուսուցողական ձեռնարկ: Դու պետք է պատմություն պատմես, որը մարդիկ կնայեն եւ իրենք իրենց համար եզրակացություններ կանեն: Հանդիսատեսը հասկանում է եւ զուգահեռներ է տանում: Նա տեսնում է, որ իրեն ցույց տվեցին 90-ականները. սեր տղամարդու եւ կնոջ միջեւ Երեւան քաղաքում, որտեղ լույս չկա եւ ցուրտ է: Բայց հերոսների ներքին ջերմությունը, լույսը թույլ են տալիս մթության մեջ իրենց ճանապարհն անցնել: Դիտորդը մտածում է.«Բայց ես էլ եմ այդ ճանապարհն անցել, ես էլ եմ եղել Երեւանում, ես էլ չեմ մահացել, չեմ հիասթափվել, չեմ լքել, ես էլ եմ սիրում...»: Ես չեմ սովորեցնում, ես պատմում եմ, ասում եմ՝ կա սա եւ էլի շատ բաներ: Մենք սրա մեջ ապրել ենք, մեր տեսակը սա է: Եվ ընդհանրապես, մենք շատ ծանր բաների միջով ենք անցել:
Կադրը՝ «Լույսի կաթիլներ» ֆիլմից
- 44-օրյա պատերազմի մասին ֆիլմ կնկարեի՞ք:
- Հիմա պատրաստ չեմ, եւ պատմություն է պետք: Նկարել պատերազմական կինո պատերազմի մասին՝ ինձ համար այնքան էլ հետաքրքիր չէ:
- Կուստուրիացիայի ֆիլմերում էլ պատերազմ կա: Պատերազմի պատկերումը նրա ֆիլմերում ինչպիսի՞ն է:
- Իր ֆիլմերում պատերազմը կա, բայց խաղաղության մասին է նկարում: Իր նկարած «Ընդհատակ» ֆիլմում 90-ականների վերջն է: Ֆիլմի մի հատվածում պոկվում է հողակտորի այն մասը, որի վրա հարսանիք է տեղի ունենում, եւ լողում է ջրի վրա: Այո, դա պատերազմի մասին ֆիլմ է, բայց նա այդ հատվածով ասում է.«Ի՞նչ անենք, հիմա մենք էլ այսպիսի տեղ ենք ապրում, պոկվե՞նք ձեզնից, որ մեր հողը գնա ուրիշ տեղի միանա»: Այդ ցանկությունը փոխաբերություն է. պոկվել, գնալ՝ որպես կղզի, կամ ուրիշ մայրցամաքի միանալ: Գնալ մի ուրիշ տեղ, որտեղ իրենց կսիրեն: Մեր տեղն էլ սա է, մեր հարեւանները սրանք են: Այո, վատ է, որ մենք այսպիսի հարեւաններ ունենք, բայց մի արտահայտություն կա.«Ցանկացած պատերազմի վերջը խաղաղությունն է»: Մշտական պատերազմներ չկան, վաղ թե ուշ, խաղաղություն է գալիս:
- Ձեր կարծիքով՝ ճիշտն ազգություններին բնորոշե՞լն է, թե՞ սխալ մոտեցում է, ավելի ճիշտ է մարդուն բնորոշել:
- 30 ազգերի մոտ «թուրք» բառը որպես հայհոյանք է օգտագործվում: Կան ասացվածքներ նրանց մասին, բայց կան թուրքեր, որոնք ընդունում են Հայոց ցեղասպանության փաստը: Կա ադրբեջանցի Ռուստամ Իբրահիմբեկովը, ով 90-ականներին, երբ Բաքվում ջարդեր սկսվեցին, շատ հայերի կյանք փրկեց: Նա մեր Ռոման Բալայանի հետ մի քանի աշխատանք ունի արված: Ի՞նչ է, չհարգես, որովհետեւ ադրբեջանցի է: Ես հարգում եմ նրան՝ որպես մարդու: Ամեն մեկն իր տեսանկյունից է նայում մյուսին: Իմ կարծիքով՝ ժողովուրդներին կերակրում են քարոզչությամբ, այդտեղից է սկսվում ամեն ինչ: Բայց մեզ էլ են, չէ՞, դրանով կերակրում: Այդ քարոզչության արդյունքում ենք ընտրում մեր ղեկավարներին, որոնց նայելիս լացդ գալիս է: Նայեք՝ տարիների ընթացքում ովքեր են եղել նրանց թիմերում եւ ինչեր են արել:
-Չե՞ք կարծում, որ մեզ առաջին հերթին պետք են ֆիլմեր ներքին լսարանի համար:
- Տարածում չունեցող մեթոդ կա՝ հանդիսատեսին պետք է «ականջներից» բռնես եւ բարձրացնես վերեւ՝ ավելի բարձր մակարդակի: Մի մակարդակ կա, որից ներքեւ պետք չէ իջնել: Իրենք պետք է բարձրանան քո մակարդակին: Եթե իջնում ես իրենց մակարդակին, պատրաստ եղիր, որ մի 10 տարի հետո իրենք ավելի են ցած իջնելու, դու էլ ստիպված նրանց հետ ես իջնելու: Դրանից հետո ի՞նչ պիտի անես:
Արման Չիլինգարյանը
- Համաշխարհային կինոարտադրության մեջ մենք կարո՞ղ ենք լուրջ հայտ ներկայացնել:
- Միանշանակ: Մենք ունենք շատ հետաքրքիր մտածելակերպով կինոգործիչներ տարբեր բնագավառներում: Մեզ չի հերիքում ֆինանսական աջակցություն, պետական մտածելակերպ, որպեսզի այդ բնագավառները ոտքի կանգնեն: Այդ պատճառով էլ մեր բոլոր քիչ թե շատ հաջողության հասած, քիչ թե շատ կարող ստեղծագործողներն անհատներ են: Դա հոսք չի, մենք ամեն տեղ ունենք անհատներ, որոնց վրա է ամեն ինչ հենվում: Եթե այսպես շարունակվի, կարող է այդ անհատներն էլ քչանան, հուսանք՝ գոնե չեն վերանա: Կքչանան, բայց իրենց ճանապարհը կգտնեն, ինչպես ժայռերի արանքից բուսնած ծիլը:
- Թվում է, թե սիրո մասին բոլոր հանճարեղ ֆիլմերը նկարված են, իսկ պատմությունները՝ պատմված: Ձեր կարծիքով՝ նրանց համարժեք սիրո նոր պատմություններ էլի կգրվե՞ն:
- Ամեն ստեղծագործող քնից վեր է կենում եւ ասում է՝ չէ, սիրո մասին ամեն ինչ ասված չէ, ես դեռ իմը պիտի ասեմ: Կան, չէ՞, հարյուրավոր բանաստեղծներ, բայց մի օր առավոտյան ինչ-որ մեկը գրում է մի նոր բան, հաճախ տաղանդավոր բան: Ոնց ուզում ես նայիր, սերը եւ նրա մասին ասելիքն անսպառ է: Սերն ունի միլիոն երանգ, մենք տեսել ենք մի 10-20 հազարը: Կարեւորը սերը չի, կարեւորն ասելիքն է: Ինստիտուտում մեր առջեւ խնդիր էին դնում. ցույց էին տալիս հանճարեղ որեւէ ֆիլմ, եւ մենք պետք է մեկ նախադասությամբ բնութագրեինք այդ ֆիլմը: Դա կոչվում է «լոգլայն»: Մենք պետք է այնպիսի նախադասությամբ բնորոշեինք այդ պատմությունը, որը կլիներ շատ ինքնատիպ: Այնպիսին՝ պետք է լիներ մի բան, որ չկարողանայինք մեկ այլ ֆիլմի պարագայում կիրառել: Մեզ ցույց տվեցին սիրո պատմություն՝ «Թռչում են կռունկները»: Մեկ շաբաթ մտածում էինք՝ ոնց մեկ նախադասությամբ բնութագրենք այդ ֆիլմը: Միշտ մի քանի նախադասություն էր ստացվում: Մեր վարպետներն ասացին՝ մեծ է, էլի փոքրացրեք: Չկարողացանք, էլի մի 4 տող լինում էր: Հետո ասացին, որ մեզնից առաջ սովորող մի տղա այնպես է բնութագրել, որ չեն կարողանում նման երկրորդը գտնել.«Դա մի սիրո պատմություն է, որտեղ նա դավաճանեց նրան կենդանության օրոք, բայց հավատարիմ մնաց մահվանից հետո»:
Զրուցեց Լենա Գեւորգյանը/Bravo.am/
Լուսանկարները՝ Էմին Արիստակեսյանի/Bravo.am/
Նկարահանումն իրականացվել է «ՃաշԱկ»-ում
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: