×
4,082
Հայ հոգեւոր երգի բուժիչ ազդեցությունը, տիեզերական բնույթը զգում են բոլոր նրանք, ովքեր առնչվում են այդ հրաշալի հնչյունահավաքի հետ: Հենց այդ երգն է աշխարհով մեկ ներկայացնում երգչուհի Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանը:
- Մասնագիտական ճանապարհին եղե՞լ են դեպքեր, որոնք Ձեզ ապացուցել են, որ հենց Ձեր գործն եք անում:
- Ներազդելու նպատակ երբեք չեմ ունեցել, պարզապես երգել եմ: Երիտասարդ տարիներից մի վառ հիշողություն է պահպանվել: Միլանում համերգի էի, կույր, տարիքն առած հոգեւորական էր ներկա. օգնականի ուղեկցությամբ էր եկել: Մի ամբողջ համերգ լարված, ոգեւորված լսում էր, վերջում էլ «որտե՞ղ է այդ աղջիկն» ասելով՝ մոտեցավ ինձ: Սկսեց դեմքս շոշափել ու ասաց.«Այ հիմա ես հասկացա, թե հրեշտակներն ինչպիսին են լինում»: Խորհրդանշական պահեր էլի են եղել, բայց դրանք շատ անձնական են: Այդ ամենից հետո ինքս ինձ նորից եմ ասում՝ այո, դու քո երգը երգիր:
- Իսկ կայացած արվեստագետները հաճա՞խ են այդպիսի հավաստիացումների կարիքը զգում:
- Ժամանակ առ ժամանակ դրա կարիքը լինում է: Թեեւ էմոցիաներ շատ ենք ստանում, բայց մենք հնչյուններով կողմնորոշվող մարդիկ ենք, եւ հաճախ կարիք է լինում պարզապես այդ ամենը լսել խոսքով: Դա պետք է զգալու համար, որ մեր արած գործն իսկապես կարեւոր է, որովհետեւ մենք, միեւնույն է, երգելու ենք, պահպանելու ենք, տարածելու ենք:
Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանը
- Հաճախ եմ լսում, որ պետք է մեր մշակույթը դրսում ներկայացնել: Դա մե՞զ է հարկավոր, թե՞ իրենց:
- Երեւի ավելի շատ մեզ: 20 տարի է՝ տարբեր փառատոնների եմ մասնակցում ե՛ւ որպես մենակատար, ե՛ւ «Լույս» հնգյակով, ե՛ւ «Նաղաշ» անսամբլով: Այդ փառատոնների ժամանակ հենց մեզնով են Հայաստանը ճանաչում: Մշակութային գանձերը, որ մենք ունենք, ոչ մեկն աշխարհում չունի: Երբեմն թվում է, թե իրենց համար դա ավելի արժեքավոր ու թանկ է, քան մեր իրականության համար: Որովհետեւ երբ դու չես գիտակցում, թե ինչ ունես, ինչն ես պաշտպանում, ինչն ես սիրում, ինչն է քոնը, մնացածը դատարկ խոսքեր են: Շատ արվեստագետներ կան, որ այդ ամենը կրում են իրենց մեջ, բայց միայն դա բավական չէ. պետք է տարածել ու սովորեցնել, այլապես կդառնա մեռյալ մի բան: Ես երգում եմ 5-րդ դարի երաժշտություն: Մինչ օրս մաշտոցյան շարականները երգում են ժամերգությունների ժամանակ: Երբ դու շարականները կարողանում ես ներկայացնել նաեւ այլ տեղերում, կամուրջ ես գցում ժամանակների միջեւ: Մեր խնդիրն այդ երաժշտությունը ճանաչելի դարձնելն է:
Հիմա շատ ավելի կարեւոր է մեր մշակույթը հենց մեզ մոտ հանրահռչակել: Մենք ճանաչողության եւ ճաշակի շատ լուրջ խնդիր ունենք: Եթե առիթ է ընձեռվում դպրոցական երեխաների հետ երգել, կիսվել, պարտադիր անում եմ: Գուցե ինչ-որ մեկի մեջ սերմը պարարտ հող կգտնի, եւ նա կշարունակի երգել: Այդ մեկն իր սովորած երգը մյուսին կփոխանցի, եւ այդպես շարունակ:
- Հոգեւո՞ր, թե՞ ժողովրդական. ո՞ր երաժշտությունն այսօր ավելի շատ ներկայացման կարիք ունի: Եվ ինչպիսի՞ երգացանկով եք Դուք հիմնականում հանդես գալիս:
- Դեռ Կոմիտասն էր ասում, որ հոգեւոր ու ժողովրդական երաժշտությունները մի ծառի ճյուղեր են: Բուն ժողովրդական երաժշտություն գրեթե չեմ կատարում: Դրսում ավելի շատ ներկայացնում եմ հոգեւոր, դասական եւ ժամանակակից հայ երաժշտությունը: Վերջին տարիներին կարծես ամենաշատը ժամանակակից երաժշտությունն եմ ներկայացնում: Դա պայմանավորված է նաեւ «Նաղաշ» նախագծի ստեղծմամբ (2014թ.): «Նաղաշը» պահանջված ու սիրված դարձավ, քանի որ 13-րդ, 15-րդ դարի հոգեւոր երգերը ժամանակակից լեզվով ենք մատուցում, ռիթմերը խառնված են, իսկ մեղեդին միստիկ է, հիպնոտիկ եւ բացառիկ:
Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանը
- Այլազգիներին հայկական երաժշտությունը մեծ մասամբ անծանոթ է, ի՞նչն է նրանց դրդում գալ Ձեր համերգներին:
- Դրսի համերգներին, եթե անգամ Հայաստանը չեն ճանաչում, հետաքրքրությունից են գալիս լսելու: Այնտեղ ընդունված է գնալ համերգի եւ բացահայտել մի երկրի երաժշտություն, որի մասին ոչինչ չգիտես: Իսկ եթե արդեն լսել են, մի ուրիշ սեր է դրսեւորվում: Երաժշտությունը լեզվական պատնեշ չունի, այն ոչ մի սահման չի դնում. պարզապես հնչյուն է, որ գերում է, կամ՝ ոչ: Մեր երաժշտության հնչյուններն այս իմաստով անթերի են, որովհետեւ չի եղել մի լսարան, որ անտարբեր մնա: Երբ տեսնում եմ Հայաստանի եւ հայ մշակույթի նկատմամբ օտարերկրացու այդ աննորմալ սերը, ապշում եմ: Ի՞նչն է իրենց այդքան գերում, հմայում, որ մեկ անգամ Հայաստան գալուց հետո, Հայաստան ասելով ապրում են:
- Ձեր երգացանկից ո՞ր գործերն են ավելի ոգեւորությամբ ու սիրով ընդունվում:
- Հաճախ տարբեր երկրներում համերգային նույն ծրագիրն եմ ներկայացրել, եւ հիմնական երգացանկում մաշտոցյան շարականներ էլ են եղել: Երկու ժամ տեւած համերգի ընթացքում, եթե ընդամենը մեկ մաշտոցյան շարական էլ երգեմ, բոլորը հարցնում են՝ այն ի՞նչ երգեցի: Դրանով սկսվում է իրենց բացահայտումների շարքը: Բազմաթիվ նամակներ եմ ստանում: Բժիշկներից նամակներ ունեմ, որոնց կարծիքով՝ մաշտոցյան շարականներով մի շարք հիվանդություններ կարելի է բուժել: Ինձ համար կարեւոր է՝ հենց մերոնք բացահայտեն, որ հայ հոգեւոր երաժշտությունը՝ անկախ քո հարաբերություններից Աստծո ու հավատի հետ, բացառիկ է: Կա հնչյունահավաք, որն իսկապես բուժիչ է, որում այնքան իմաստ ու խորհուրդ է դրված: Հենց մեզ է բախտ վիճակվել այդ տիեզերական երաժշտությունն անվանել հայկական: Ինձ համար իսկապես կարեւոր է, որ դա փաստում են նաեւ օտարերկրացիները, որոնց բուժել են ասենք Կոմիտաս վարդապետի «Սուրբ, սուրբ»-ը, մաշտոցյան շարականները...
- Հաճախ տպավորություն է ստեղծվում, որ մենք մեզ դուր չենք գալիս եւ ուզում ենք մեր տեսակից հեռանալ: Ձեր կարծիքով՝ դա ինչո՞վ է պայմանավորված:
- Վերջերս նոր ֆիլմ էի դիտում, որում հետաքրքիր արտահայտություն կար՝ մի ազգ, որը կարող է ծնել Արամ Խաչատրյանի, Ավետ Տերտերյանի պես երաժիշտներ, իրեն թողել է ռաբիսը: Դա մեր իրարամերժ, կոնտրաստային տեսակն է: Միգուցե դրա շնորհիվ էլ այս ամենը ստեղծվել է: Հիմա շատ խղճուկ վիճակում ենք. կարո՞ղ եք նշել մի արվեստագետի, ով հեղինակություն ունի, որի խոսքը մարդկանց վրա ազդեցություն ունի: Պարզապես չկա մեկը, որն իր գաղափարի, իր տեսակի շուրջն այդքան մարդ կմիավորի: Ինձ թվում է՝ դա նպատակային է արվել, բայց միեւնույն է՝ անկախ այդ ոչնչացումից, ծիլը լինելու է: Եվ այնպիսի տեղից է որակ ծլելու, որ բոլորս անակնկալի ենք գալու:
Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանը
- Դուք երբեւէ կռիվ չե՞ք տվել մշակութային ժառանգության, ավանդույթների հետ, որոնք մեխանիկորեն ժառանգել եք: Թե՞ դրանք ի սկզբանե հարազատ են եղել Ձեզ:
- Իմ ընտանիքը շատ գլամուրային է եղել: Մենք շատ հեռու ենք եղել ազգային երաժշտությունից, պարից: Մայրս արվեստաբան էր, հայրս՝ ինժեներ-հիդրոտեխնիկ: Բայց պատմում էին, որ իմ հայրական կողմն այնքան երգող է եղել, որ նրանց անվանել են տյուլյու-տյուլյու. բոլորը երգել, պարել են: Այդ պատմություններն ու ավանդույթները շատ հետաքրքիր են ինձ համար: Ամեն դեպքում որքան ուզում ես փորփրիր, ուսումնասիրիր քո ծագումն ու ընտանեկան սովորույթները, եթե քո մեջ այդ գենետիկ կոդավորումը չկա, այդ ամենն ընդամենն ինֆորմացիա է, որը քեզ ոչինչ չի տա: Երբ այդ ամենը ստանում ես եւ դնում քո ունեցածի վրա, մեջդ ամեն ինչ զարթնում է, եւ լրիվ ուրիշ որակ է տալիս: Ճիշտ բանալին գտնվում է: Վստահ եմ՝ այդ ներքին շերտերը բոլորի մեջ կան, ուղղակի շատերի մոտ ժամանակին չեն արթնացվում, չեն բացվում, որովհետեւ ճիշտ բանալին չի գտնվում:
- Որտե՞ղ պետք է փնտրել այդ «բանալիները»: Դա պետք է նպատակայի՞ն անել, թե՞ ճիշտ է ընդամենը նպաստավոր միջավայր ստեղծել, որպեսզի այդ ամենը փոխանցվի մյուս սերնդին:
- Առաջ ինչպե՞ս է եղել. երեխեքը նայում էին, թե մեծերն ինչ են անում, հետո իրենք էին սկսում փորձել: Մայրերն օրորները երգում էին՝ ինչպես կարողանում էին: Այդ օրորների մի մասը շատ բարդ էին: Մեր ուղեղը հիմա այնքան խղճուկ է, որ կարդում ենք այդ բարդ օրորները եւ մտածում՝ Աստված իմ, ինչպե՞ս են այդ մեղեդին ստեղծել: Պատկերացրեք՝ կինը գալիս էր հոգնած, օրվա ընթացքում եղած բոլոր խնդիրերի մասին երգում եւ սեր էր բացատրում իր զավակին: Օրորներ կան, մի ամբողջ կյանք են պատմում: Զարմանալի է, թե այդ բարդ օրորները ո՞նց էին երեխաները հիշում, փոխանցում:
Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանը
- Պատերազմից հետո Ձեզ համար մեր երկրում ի՞նչն է փոխվել, ի՞նչ զգացողություններ ունեք:
- Դառնության զգացողությունն է ավելացել: Մեր ընտանիքը համարվում է սպասող ընտանիք: Իմ երկու զարմիկները... Մենք դեռ սպասում ենք, որ իրենք կգան: Հիմա մենք ունենք դարեր շարունակ ունեցած մեր մարդկային տեսակի ամենախղճուկ պատճենը: Ֆիլմերից մեկի մեջ մի տատիկ շատ դիպուկ բան ասաց.«Հիմա գամփռ էլ չկա, միայն մնացել են մանր-մունր հաչացող շները»: Մեզ մոտ տղապաշտությունն ինչի՞ց է եկել, այսպիսի պատմական իրողություններից: Հիմա ամեն մի տղա երեխայի վրա դողում ենք: Դա միշտ է եղել: Արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ փոքր էինք: Հիմա եմ միայն հասկանում, թե մեր ծնողներն ինչ են ապրել, ինչերի միջով են անցել: Այդ տարիներին, հիշո՞ւմ եք, լույս չկար, սաստիկ ձմեռներ էին, բայց իմ մեջ շատ լուսավոր հիշողություններ են մնացել: Հայրս ամեն առավոտ արթնացնում էր ինձ ու ասում էր՝ դե սկսիր, ու ես ամեն առավոտ «Կաքավիկն» էի երգում: Իրենք այնքան ջերմ կարողացան այդ տարիները սահեցնել: Պատերազմի օրերին նայում էի իմ երեխաներին ու մտածում՝ ի՞նչ եմ ես իրենց տալու, ո՞ւր եմ բերել: Բայց իրենք ինձնից շատ ավելի ուժեղ դուրս եկան: Ասում էին՝ ի՞նչ անենք, դե հիմա մեր երկրում էլ իրավիճակն այսպիսին է, բայց այն միեւնույն է՝ մերն է:
- Որքանո՞վ է մշակութային փոխազդեցությունը կարեւոր: Եվ ինչպե՞ս անել, որ այդ փոխազդեցությունը չվերածվի ուրիշի մշակութային արժեքների յուրացման:
- Ժամանակին չենք հասկացել՝ մերն ինչպես պահել, այդ պատճառով էլ հիմա խնդիրների առաջ ենք կանգնել: Մենք մեր երգը միայն երգելով կարող ենք պահել: Մեր հարեւանները թերարժեքության բարդույթով են տառապում, թե հայի եղածն ինչ է, որ իրեն այսքան շնորհ է տրված: Դա իրենց հանգիստ չի տալիս: Ասում էին, չէ՞, եթե թուրքն ուզում է խեղդի, առաջինը քեզ շատ ջերմ գրկում է: Իսկ այդ ջերմ գրկախառնությանը մերոնք շատ են խաբվում: Մի պատմություն պատմեմ առանց անունների. դուդուկի ղամիշ սարքողներից մեկին, բավական մեծ գումար խոստանալով, հրավիրում են հարեւան երկիր, թե դու արի, սարքիր, քեզ գումար, տուն, ամեն ինչ կտանք: Արվեստանոցի ամբողջ տարածքում տեսախցիկներ են տեղադրում եւ պատրաստման ողջ տեխնոլոգիան տեսագրում: Հետո առանց գումարի, առանց որեւէ բանի հետ են ուղարկում: Չեմ ուզում ոչինչ սրել, բայց սա է իրականությունը:
Հասմիկ Բաղդասարյան-Դոլուխանյանը
- Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ է մեր հայրենակիցների մի ստվար հատվածի համար արեւելյան ելեւէջները եւ մուղամն այդքան հարազատ եւ ինչո՞ւ ենք այդպիսի եռանդով պայքարում դրա դեմ, եթե դա շատերի համար այդքան ընդունելի է:
- Հայաստանն ուրիշ տերությունների տիրապետության տակ էլ է եղել, բայց օրինակ, ռուսների մտքով երբեք չի անցել ասել, որ Դլե յամանի երաժշտությունն իրենցն է: Դրա պատճառներից մեկն այն է, որ իրենք արդեն կայացած մշակութային շերտ են, կարիք էլ չունեն մեզնից որեւէ բան յուրացնելու: Կոմիտասն ուզում էր մեր երաժշտությունն այդ մելիզմներից մաքրել: Այդպիսի երաժշտության զանգվածային լինելն էլ իր պատճառներն ունի. ուղեղի կառուցվածքի հետ է կապված: Նման երաժշտությունը շատ արագ է տարածվում, քանի որ շատ պրիմիտիվ է, շատ արագ ընկալվում է:
Զրուցեց` Լենա Գեւորգյանը
Լուսանկարները` Էլեն Գասպարյանի
BRAVO.am
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: