Լեդի Դիի կյանքն ու մահը. ամուսնություն, սիրավեպեր, սկանդալներ եւ «վրեժի զգեստ»

Կան մարդիկ, որոնց կյանքը մահով չի ավարտվում: Նրանց գործերը, բարությունն ու ոգին մնում են կենդանի ու շարունակում լուսավորել աշխարհը: Այդպիսին էր արքայադուստր Դիանան, որի մահից արդեն 25 տարի է անցել, բայց չի եղել տարի, որ նրա հիշատակը, գործերն ու ոճը օրինակ եւ ոգեշնչման աղբյուր չլինեն շատերի համար:

Մանկությունը

Դիանա Ֆրենսիս Սփենսերը ծնվել է 1961 թվականի հուլիսի 1-ին Նորֆոլկում: Հայրը՝ Ջոն Սփենսերը, Էլտորպի վիկոնտի տիտղոսն էր կրում, Սփենսեր-Չերչիլների տոհմից էր:

Ծնողները բաժանվել են, երբ 8 տարեկան էր, ու շատ ցավոտ է տարել այդ փաստը: Դիանան քրոջ ու եղբոր հետ մնացել է հոր մոտ, իսկ մայրը մեկնել է Շոտլանդիա, որտեղ նորից է ամուսնացել: Շուտով հայրն էլ է նոր ընտանիք կազմել ու երեխաները հոր կնոջն այնքան էլ ոգեւորությամբ չեն ընդունել՝ նրան բոյկոտ հայտարարելով: Միայն երկար ժամանակ անց է Դիանան հասկացել, թե այդ կինը որքան համբերատար ու իմաստուն է եղել:

28

Դիանան այնքան էլ աշխատասեր աշակերտ չի եղել, սիրել է զբաղվել պարերով եւ երաժշտությամբ, ճշգրիտ առարկաները լավ չէին ստացվում, ինչի արդյունքում մի քանի անգամ ձախողել է քննությունները:

Արմատները

2013 թվականին հայտնի դարձավ, որ Դիանայի նախանախատատը՝ Էլիզա Քյուարկը (Գեւորգ), հնդկահայ է եւ ապրել է Հնդկաստանում: Ենթադրվում է, որ հենց ծագման պատճառով է նրանից բաժանվել շոտլանդացի վաճառական Թեոդոր Ֆորբսը՝ Դիանայի նախանախապապը: 18-րդ դարի շեմին ասիացու ու բրիտանացու միջեւ կապը հասարակությունում անընդունելի էր համարվում: Ֆորբսն իր հետ Բրիտանիա է տարել Քյուարկի դստերն ու արգելել շփվել մոր հետ, իսկ ժառանգության մեջ նրան նշել է որպես սպասուհի:

Սենսացիոն հայտարարության հեղինակը Էդինբուրգի համալսարանի փորձագետ Ջիմ Ուիլսոնն էր, որը BritainsDNA կազմակերպության հետ հետազոտել էր արքայազն Ուիլյամի թուքն ու պարզել, որ նա նաեւ հնդկական արյուն ունի: Դիանայի մորաքույր Մերի Ռոուչը խոստովանել է, որ իմացել է միայն հայկական արմատների մասին:

28

Ծանոթությունը Չարլզի հետ

1977 թ. Դիանան առաջին անգամ հանդիպել է արքայազն Չարլզին, սակայն այն ժամանակ առանձնակի ուշադրություն չեն դարձրել միմյանց: Չարլզին այդ ժամանակ դուր էր գալիս Դիանայի ավագ քույր Սառան, որի հետ մտադիր էր ամուսնանալ: Բայց հարցազրույցներից մեկի ժամանակ Սառան կոպիտ սխալ թույլ տվեց, ինչն էլ ճակատագրական դարձավ: Նա նշեց, թե կարեւոր չէ՝ ով է իր ամուսինը՝ արքայազն, թե աղբ հավաքող, առաջնայինը սերն է: Նման համեմատությունը վիրավորեց արքայական ընտանիքին, Չարլզը զայրացած հրաժեշտի նամակ գրեց:

«Չարլզին առաջին անգամ քրոջս շնորհիվ եմ ճանաչել: Մեր անտառում աղվեսների որսի էր եկել: Այդ մասին իմանալով՝ ամեն ինչ արեցի, որ դպրոցից դուրս գամ ու հանդիպեմ նրան: Եթե չթողնեին, միեւնույն է՝ կփախչեի. նստել դպրոցում, երբ քո կալվածքում իսկական արքայազն է, անհնար է»,-պատմել է Դիանան:

28

Շվեյցարիայում սովորելիս Դիանան կարոտեց հայրենիքն ու որոշեց վերադառնալ: Նա սկսեց Լոնդոնի հայտնի թաղամասերից մեկի մանկապարտեզում դայակ աշխատել: Սկզբում մայրիկի հետ էր ապրում, ապա տեղափոխվեց իր բնակարան, որը ստացել էր 18-ամյակի առիթով: Դիանան առաջին արքայական հարսնացուն էր, որը վճարվող աշխատանք ուներ ամուսնությունից առաջ. նա խորեոգրաֆիայի ստուդիայում պարել է սովորեցրել պատանիներին:

Ամուսնությունը

19 տարեկանում Դիանան նորից է հայտնվել Չարլզի տեսադաշտում, որի ամուրի կյանքը նրա ծնողներին շատ էր մտահոգում: Եղիսաբեթ թագուհին անհանգստացած էր որդու ու ամուսնացած Կամիլա Պարկերի կապով, այդ հարաբերությունները Չարլզը չէր էլ թաքցնում: Այդ պատճառով էլ թագավորական ընտանիքը միանգամից համաձայնեց Դիանայի թեկնածությանը՝ որպես ապագա հարս:

Սկզբում Չարլզը նրան թագավորական զբոսանավ հրավիրեց, ապա՝ Բալմորալ ամրոց, որպեսզի ծանոթացնի ընտանիքի հետ: Առաջարկություն արեց Վինձոր ամրոցում, բայց այդ լուրը որոշ ժամանակ գաղտնի պահեցին: Պաշտոնական հայտարարություն արվեց 1981-ի փետրվարի 24-ին, իսկ նշանադրության գլխավոր վկան հայտնի շափյուղայով մատանին էր՝ շրջապատված 14 ադամանդներով:

28

«Աստված իմ, հանուն Չարլզի ամեն ինչի էի պատրաստ: Բայց հետո պարզվեց, որ նրա դավաճանություններին բնավ էլ պատրաստ չեմ: Բայց սկզբում ամեն ինչ այլ էր, կարելի է միլիոնավոր բացականչական նշաններ դնել իմ սիրահարված վիճակը նկարագրելու համար»,-պատմել է Դիանան:

Լեդի Դին վերջին 300 տարում դարձավ առաջին անգլուհին, որն ամուսնացավ թագի ժառանգորդի հետ: Նրանց հարսանիքն ամենաթանկն էր Մեծ Բրիտանիայի պատմության մեջ: Այն կայացավ Լոնդոնի Սուրբ Պետրոսի տաճարում՝ 1981-ի հուլիսի 29-ին, Դիանան կրում էր 8 մետրանոց քողով զգեստ, որն արժեր 9000 ֆունտ ստերլինգ, հեղինակներն անգլիացի երիտասարդ դիզայներներ Էլիզաբեթ ու Դեւիդ Էմանուելն էին: Այդ արարողությունը հեքիաթային համարվեց ու դարի հարսանիք անվանումը ստացավ: Տարբեր երկրներում հեռուստացույցով հարսանիքին հետեւել է 750 մլն մարդ:



«Դանդաղ քայլելով դեպի խորանը, որտեղ ինձ Չարլզն էր սպասում, ես ամեն դեպքում նկատեցի Կամիլային՝ մուգ մոխրագույն զգեստով ու անհեթեթ քողով գլխարկով, ասես դրա տակ հնարավոր էր քողարկել նրա մեծ ծնոտը: Նա իր որդու՝ Թոմի հետ էր: Գիտեմ, որ ինձ մոխրագույն մկնիկ է անվանում, բայց այդ պահին հենց ինքն էր մռայլ մկնիկը», - նշել է Դիանան:

Հարսանիքից հետո նրանք Բուքինգեմյան պալատում ընթրիքի մասնակցեցին, ապա մեկնեցին Ջիբրալթար, որտեղից էլ Միջերկրական ծովում շրջագայություն կատարեցին: Հարսանեկան միջոցառումների վրա ծախսվեց 3 մլն ֆունտ ստերլինգ:

Ամուսնալուծությունը

Դեռ մեղրամսի ժամանակ ի հայտ եկան առաջին խնդիրները: Հենց այդ ընթացքում Դիանան իր կենսագիր Էնդրյու Մորթոնին նամակներ է ուղարկել, որոնցում հայտնել է, որ հարսանիքից առաջ ուժեղ նոպաներ է ունեցել խանդի պատճառով, 2 անգամ էլ փորձել ինքնասպանություն գործել, ընդ որում՝ առաջինն արել է հղիության ժամանակ: Դիանան խոստովանել է, որ ամուսինը նրա նկատմամբ անտարբեր էր ու իր դեպրեսիան մանիպուլյացիա էր համարում:

28

Ամուսնալուծությունը կայացել է թագուհու միջնորդությամբ, այն բանից հետո, երբ մի քանի աղմկոտ սկանդալ է տեղի ունեցել: Նրանք բաժանվել են համատեղ կյանքի 15-րդ տարում, զույգի ավագ որդին՝ Ուիլյամը, 14 տարեկան էր, իսկ Հարրին՝ 12: Ամուսնալուծությունից հետո Դիանան 17 մլն ֆունտ ստացավ, եւ ամեն ամիս՝ 400 հազար ֆունտ հավելյալ գումար:

Նոր սիրավեպը

1995-ին Դիանան հանդիպեց իր իսկական սիրուն: Նա ընկերոջը հիվանդանոցում այցելելու ժամանակ պատահաբար ծանոթացավ սրտաբան Հասան Խանի հետ: Նրանք միանգամից սիրեցին իրար, սակայն հանրության կողմից Դիանայի նկատմամբ ուշադրությունն այնքան մեծ էր, որ խանգարում էր զույգին: Նրանք անգամ փախան Խանի հայրենիք Պակիստան, բայց այնտեղ էլ բժշկի ծնողները չէին ընդունում այն փաստը, որ իրենց որդին Դիանայի սիրեկանն է:

Ապա որոշ ժամանակ անց Դիանան սկսեց հանդիպել կինոպրոդյուսեր, եգիպտացի մեծահարուստի որդու՝ Դոդի ալ-Ֆայեդի հետ: Նրանք հանդիպել են, երբ Դիանան որդիների հետ գնացել էր Դոդիի հոր՝ Լազուրե ափին գտնվող կեցավայր: Ավելի ուշ նրանք արդեն երկուսով Միջերկրական ծովում ուղեւորություն կատարեցին:

28

Պաշտոնապես այդ կապը Դիանայի ծանոթներից ոչ մեկն էլ չի հաստատել, իսկ արքայադստեր ծառայապետի գրած գրքում այդ փաստն իսպառ հերքվում է:

Ոճն ու արտաքինը

Արքայադուստր Դիանայի ոճը մինչ օրս էլ շարունակում է ոգեշնչել կանանց: Նա վառ երեւակայություն ուներ, ինչն օգնում էր կերպարներ ստեղծելիս: Կարողանում էր հիանալի համադրել արիստոկրատ խառնվածքն ու բացառիկությունը՝ դրան գումարելով մի քիչ էպատաժություն:

28

Երիտասարդ տարիքում նրա զգեստապահարանը շատ քիչ էր տարբերվում մնացած անգլուհիների կրած հագուստներից, չնայած ամեն դեպքում բարձրահասակ ու նիհար Դիանան միշտ աչքի էր ընկնում:

Ամուսնանալով թագավորական ընտանիքի ներկայացուցչի հետ՝ նա փորձարկումների ու սխալների արդյունքում գտավ սեփական ոճը: Կրեց հագուստի բոլոր ոճերը՝ հնաոճ բլուզներից մինչեւ ծաղկավոր զգեստներ ու վառ հագուստներ, որոնք ընդմիշտ արդեն նորաձեւության պատմության մի մասն են:

28

Դա ե՛ւ սպիտակ բլուզն է շղթայաձեւ օձիքով, հենց դրանով է նա առաջին անգամ հայտնվել Vogue ամսագրի շապիկին, ե՛ւ կարմիր կոստյումը, որով Դիանան այցելել է ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման կենտրոն: Մինչեւ այսօր ամենահայտնին այսպես կոչված «վրեժի զգեստն» է, որով 1992 թվականին ներկա է եղել Սերփենթայն պատկերասրահի կազմակերպած ընդունելությանը:

Դրա նախօրեին ապագա թագավորն ազգային հեռուստատեսությամբ խոստովանել էր, որ դավաճանել է Դիանային. նա չի հերքել, որ երկար տարիներ է՝ սիրավեպ ունի Կամիլայի հետ: Նախապես պլանավորած էր, որ Դիանան պետք է կրեր Valentino-ի զգեստ, սակայն վերջին պահին փոխարինել է Հունաստանում ծնված հայազգի դիզայներ Քրիստինա Ստամբոլյանի սեւ զգեստով: Այն մի քանի տարի եղել էր Դիանայի զգեստապահարանում, մինչեւ որ եկավ կրելու ճիշտ ժամանակը:

28

Արքայադստեր արտաքինի ամենայուրահատուկ կողմերից մեկն էլ սանրվածքն էր, որը նրան անթերի տեսք էր տալիս:

Բարեգործությունը

Դիանան Մեծ Բրիտանիայում մեծ սեր ու ժողովրդականություն էր վայելում: Նա շատ էր զբաղվում բարեգործությամբ՝ գումարներ տրամադրելով տարբեր հիմնադրամների, եղել է հակահետեւակային ականների արգելման շարժման ակտիվիստ, մարդկանց նյութական եւ բարոյական օգնություն ցուցաբերել։

Նրա հոգածության տակ 100-ի ավելի կազմակերպություն է եղել, որոնց մշտապես հումանիտար օգնություն է ցույց տվել: Օգնել է մանկատներին ու ծերանոցներին, մասնակցել հոսպիտալների խնդիրների լուծմանը, հանդիպել ՁԻԱՀ-ով վարակվածների հետ: Նրա գործունեությունը դուրս է եղել Մեծ Բրիտանիայի սահմաններից:

28

Սկանդալները

Ամուսնության ընթացքն ամենածանրն ու դժբախտն է եղել Դիանայի համար: Նա չէր կարողանում զսպել զայրույթն ու խանդը. Չարլզը ոչ միայն չէր ընդհատում Կամիլայի հետ կապը, այլ չէր էլ թաքցնում այն: Իրավիճակն էլ ավելի բարդացավ, երբ անգամ թագուհին սկսեց նրան պաշտպանել:

Դիանայի դեպրեսիան այնքան էր խորացել, որ սկսեց բուժվել միաժամանակ 3 մասնագետների մոտ, բայց այդ օգնությունը միայն ժամանակավոր ազդեցություն էր ունենում, հետո նորից ամեն ինչ վերսկսվում էր:

Նա ամուսնու ուշադրությունը տարբեր կերպ էր փորձում գրավել՝ հիստերիայով ու սկանդալներով: Ասում են՝ անգամ տղամարդու հագուստով միջոցառման է մասնակցել՝ Ֆրեդի Մերկուրիի ուղեկցությամբ, Սպիտակ տանը պարել Ջոն Տրավոլտայի հետ, բայց ամեն ինչին վերջ է դրել Դիանայի մեկ ժամանոց հարցազրույցը BBC-ի հաղորդավար Մարտին Բեշիրին:

28

Նա պատմել է բոլոր խնդիրների մասին, որոնք կան ընտանիքում, դեպրեսիայի, ինքնասպանության փորձերի ու անգամ սեփական դավաճանության: Խոստովանել է, որ 1990-ականներին կապ է ունեցել մարզչի ու ձիասպորտի հրահանգիչի հետ: Հաղորդումը ռումբի ազդեցություն է գործել:

Մահը

Դիանան մահացել է 1997 թվականի օգոստոսի 31-ին ավտովթարից՝ Փարիզում: Մեքենան անցնելիս է եղել Ալմա կամրջի տակով եւ բախվել է բետոնե հենարանին: Մեքենայում են եղել նաեւ Դոդի Ալ Ֆայեդը, թիկնապահն ու վարորդը, վերջինս ու Դոդին միանգամից են զոհվել:

Երբ վթարված մեքենային մոտեցել են, Դիանան դեռ ողջ է եղել: Հիվանդանոցում նրան փորձել են փրկել, բայց ուժեղ հարվածից սիրտը բավական տեղաշարժված է եղել ու վնասված: Փրկել Դիանային հնարավոր չի եղել: Մահանալիս նա ցածր արտաբերել է. «Աստված իմ»:

28

Հիվանդանոցում գտնվելուց 3,5 ժամ անց բժիշկներն արձանագրել են մահը: Փրկվել է միայն թիկնապահը, բայց ուժեղ հարվածի պատճառով չի հիշել, թե վթարն ինչպես է տեղի ունեցել: Ավելի ուշ դեպքի վայրի լուսանկարները հրապարակվել են համաշխարհային լրատվամիջոցներում: Ամբողջ աշխարհն է ցնցվել այդ տխուր լուրից:

Ավտովթարի շատ պատճառներ են նշվում, այդ թվում, որ պապարացիներից են փորձել խուսափել, կամ էլ Դիանայի դեմ մահափորձ է եղել: Հետաքննությունից 10 տարի անց Սքոթլանդ Յարդը հայտնել է, որ մեքենայի արագությունը 2 անգամ գերազանցվել է, իսկ վարորդի արյան մեջ հայտնաբերվել է թույլատրելիից 3 անգամ ավելի ալկոհոլ:

Թաղումը

Դիանային հողին հանձնեցին սեպտեմբերի 6-ին, Վեստմինստերյան աբբայությունում կայացած հոգեհանգստի արարողությանը մասնակցել է ավելի քան 3 միլիոն մարդ:

Դագաղի հետեւից գնում էին Դիանայի եղբայր կոմս Սփենսերը, որդիները, Չարլզը եւ Ֆիլիպը: Այդ կես ժամանոց քայլերթը հետագայում Չարլզ Սփենսերն իր կյանքում ամենածանր պահն է անվանել: Դիանայի գերեզմանը Սփենսերների ընտանեկան Էլտրոպ կալվածքում է՝ մեկուսացած կղզու վրա:

28

Իր ողջ ունեցվածքն ու զարդերը կտակել է որդիներին ու հարսներին, այդպես Քեյթ Միդլթոնը ստացել է շափյուղայով հայտնի մատանին, իսկ Մեգան Մարքլը՝ մեկ այլ մատանի ու Դիանայի հարսանեկան զգեստը:

Հիշատակը

Մահից հետո Դիանան խոր հետք է թողել մարդկանց սրտերում, այդ թվում եւ՝ շոու բիզնեսի ներկայացուցիչների: Սըր Էլթոն Ջոնը նրա հիշատակին երգ է գրել՝ «Candle in The Wind», Մայքլ Ջեքսոնը՝ «Privacy» կոմպոզիցիան, Դիանային շատ կատարողներ են երգեր նվիրել:

Մահից 10 տարի անց վթարի մասին ֆիլմ է նկարվել, 50-ամյակին նվիրվել է «Արքայադուստր Դիանա. Վերջին օրը Փարիզում» աշխատանքը: 2017-ին Դիանայի հիշատակին Քենսինգթոնյան պալատի մոտ կանգնեցվել է Սպիտակ այգի՝ կազմված 12 հազար սպիտակ ծաղիկներից:

Մահվան 20-ամյակին Ուիլյամի ու Քեյթ Միդլթոնի բնակավայրում բացվել է Լեդի Դիի իրերի թանգարանը: 2019-ին «Թագը» սերիալում նրա դերը կատարել է Էմմա Կորինը, իսկ «Սփենսեր» ֆիլմում՝ մարմնավորել Քրիստեն Ստյուարտը:

28

Խոսքերը

Այս աշխարհը շատ մեծ խնդիր ունի՝ մարդիկ տառապում են սիրո մեծ պակասից: Ես գիտեմ, որ կարող եմ սեր տալ ու ուզում եմ այդպես էլ անել:

Գրկախառնությունները մեծ ուժ ունեն, մանավանդ՝ երեխաների համար:

Հասկացել եմ, որ կարողանում եմ լեզու գտնել մարդկանց հետո, որոնց հասարակությունը մերժում է՝ թմրամոլների, հարբեցողների, լքվածների: Միշտ գնահատել եմ, թե ինչպիսի անկեղծությամբ են ինձ ամեն ինչ պատմում: Երբ մարդ գտնվում է մահվան շեմին, ավելի ազնիվ է, քան մյուսները:

Ովքեր իմ կարիքն ունեն ու դժվարության մեջ են, կարող են զանգել: Վազելով կհասնեմ՝ որտեղ էլ որ լինեն:

28

Ուզում եմ մահացողների հիվանդասենյակ մտնել ու պարզապես նստել նրանց կողքին՝ զգալով, որ պետք եմ: Գործել եմ ուզում, ոչ թե պարզապես լինել:

Ցանկանում եմ լինել ձեր սրտերի թագուհին, բայց ինձ չեմ պատկերացնում այս երկրի թագուհու կարգավիճակում:

Կանոններով չեմ ապրում, լսում եմ սրտիս, ոչ թե՝ գլխիս, դրա համար էլ բազմաթիվ խնդիրների մեջ եմ ընկնում:

Գրեյս Քելլի հետ մեր առաջին հանդիպման ժամանակ նա ասաց, որ հետագայում ավելի վատ է լինելու. այնքան հաճախ էի հիշում նրա խոսքերը:

Մեր ամուսնության մեջ 3 հոգի կար, իսկ ես ամբոխ չեմ սիրում:

Թագավորական ընտանիքի կանայք պողպատից ու բետոնից են, նրանք չեն անհանգստանում, չեն հիվանդանում, նյարդեր չունեն, պատրաստ են իրենց պարտականությունները կատարել ծննդաբերելուց կես ժամ անց կամ էլ սրտի կաթվածից հետո:

28

Պալատն ամենաձանձրալի տեղն է՝ սառը, դանդաղ, շատ հանգիստ: Բոլոր տեղերում էլ միանման ձանձրալի ու վախենալու աստիճան միայնակ է:

Ուիլյամն ու Հարրին միակ տղամարդիկ են իմ կյանքում, որ ինձ հուսախաբ չեն արել:
Տղամարդիկ ավելի քիչ են ստում, քան կանայք՝ բացի այն դեպքերից, երբ խոսում են զգացմունքների մասին:

Եթե տղամարդիկ երեխա ունենային, ոչ մեկը մեկից ավելի չէր ծննդաբերի:

Եթե ձեր կյանքում կա մեկը, որին սիրում եք, պետք է նրա կողքին լինեք ու հոգ տանեք: Եթե բախտ է վիճակվել գտնել մեկին, ով ձեզ է սիրում, պետք է ամեն գնով փորձեք պաշտպանել նրան: Իսկապես կառչեք այդ զգացմունքից, եթե այն կարեւոր է ձեզ համար:

Հասմիկ Բաբայան