Շանթ Հովհաննիսյան. «Դեռ անելիք ունեմ իմ ծննդավայր Գորիսում. թողնելը փախուստի կնմանվի, մանավանդ՝ հիմա»

Դերասան Շանթ Հովհաննիսյանի հետ հանդիպեցինք Մատենադարանի մոտ, խոսեցինք երկար ու ամեն ինչի մասին: Խոստացա մի օր անպայման այցելել Գորիս ու ծանոթանալ այնտեղի թատրոնի հետ: Դեռ չգիտեինք, թե օրեր անց ազգովի ինչպիսի արհավիրքի միջով ենք անցնելու ու Գորիսը բռնի տեղահանված որքան արցախահայերի է ընդունելու:

Սեպտեմբերյան այդ տաք օրը BRAVO.am-ի համար զրուցեցինք Գորիսի ու այնտեղի մարդկանց մտահոգությունների մասին, երեխաներին ճիշտ դաստիարակելու ու կարեւոր արժեքներ փոխանցելու, հարազատ քաղաքում մնալու եւ մշակույթը զարգացնելու, մեր մեծերի, նրանց թողած ժառանգության եւ դրանց տեր կանգնելու կարեւորության մասին:

- Ինչպիսի՞ն են Ձեր հարաբերությունները Երեւանի հետ, կկարողանայի՞ք այստեղ ապրել:

- Ավելի շատ սիրում եմ մշակութային փոքր քաղաքները, որտեղ մարդիկ իրար ճանաչում են, հետաքրքիր կոլորիտ է ձեւավորված։ Գորիսը ժամանակին այդպիսին է եղել, կարծես թե նորից է նման քաղաք դառնում։ Այնտեղ սահմանն ավելի մոտ է, ու զգոնությունը շատ մեծ տեղ է գրավում մարդկանց կենցաղում:

15

Շանթ Հովհաննիսյանը եւ Հասմիկ Բաբայանը

- Իսկ դա ի՞նչ փոփոխություն է բերում իր հետ, անհանգստությունը կամ վախն ինչպե՞ս են ազդում առօրյայի վրա:

- Անհանգստություն ու անորոշություն է լինում վաղվա օրվա նկատմամբ, ինչը չի կարող չազդել բանական մարդու վարքագծի ու գործունեության վրա։ Բայց հասկանում ենք, որ անկախությունը մեզ տրված նվեր է, եւ ամեն մեկս մեր բնագավառում փորձում ենք անել հնարավորը։ Թեեւ արտերկրում ապրելու առիթներ շատ են եղել, ցանկացա հարազատ վայրում ստեղծել թատերական միջավայր՝ պահպանելով ավանդույթներն ու փոխանցելով մյուս սերունդներին։

- Ավելի շատ Դո՞ւք եք Գորիսին պետք, թե՞ այն Ձեզ։

- Չեմ կարող ասել, ուղղակի զգում եմ, որ դեռ անելիք ունեմ այնտեղ, բացակայելը կամ թողնելը փախուստի կնմանվի, մանավանդ՝ հիմա։ Ինչի՞ն ես առաջնահերթություն տալիս, ո՞րն է քեզ համար արժեք եւ ի՞նչ ձգտումներ ունես՝ սա է կարեւոր, իսկ բարեկեցությունը, բնականաբար, բոլորին էլ պետք է, բայց դա գերխնդիր համարելը սխալ է։ Շատ մեծ բացեր ունենք ու պետք է կարողանանք լրացնել։ Կշարունակեմ անել այն ամենն, ինչ կարող եմ։

- Ձեզ համար առաջնահերթությունը ծննդավայրում ապրե՞լն է:

- Իհարկե, միջավայրը շատ կարեւոր է. չես կարող հնարավորությունների հետեւից վազել ու քո ծննդավայրը կամ այն տեղը, որտեղից սնվել ես ու ձեւավորվել, լքել։ Մեր սերունդն իր զգացածն ու իմացածը պետք է զգոն եւ ճիշտ մատուցի երիտասարդներին։ Այս թոհուբոհի, բազմազանության ու աբսուրդի մեջ մեր տեսակը պահպանելու համար շատ ավելի զգույշ եւ նվիրված է պետք լինել։

- Ձեր սերնդի դերն այդ ամենը փոխանցելու առումով շատ կարեւոր է, բայց ինչպե՞ս եք հնարավոր համարում նոր արժեհամակարգով մեծացած երիտասարդներին որեւէ ուղղություն ցույց տալ:

- Հիմա մարդը սկսել է երկրորդական հարցերին կարեւորություն տալ, մինչդեռ առաջ գաղափարական ու բովանդակային մասն էր ավելի ուժեղ։ Դրան տեխնոլոգիաներն ու ժամանակն են բերել, նաեւ՝ աշխարհում տիրող միտումները: Բայց մենք քիչ ենք, դա պետք է հասկանանք ու այս բազմազանության մեջ չտարրալուծվելու համար մեծ ջանքեր գործադրենք՝ սկսած մանկապարտեզից մինչեւ բուհեր, ինչու չէ, կենցաղ ու մշակույթ ձեւավորենք։ Պետք է հետեւենք նոր մարդու ձեւավորմանը, որ կարողանանք մեր արժեքները պահպանել, թե չէ պետություններ են ձեւավորվում, որոնք ոչ միայն մեր տարածքի ու հողի վրա աչք ունեն, այլ նաեւ մշակույթն են փորձում իրենցը դարձնել։ Այդ առումով էլ պետք է պայքարենք: Հպարտանում ենք, որ հզոր միտք ունենք, քաղաքակրթությանը շատ արժեքներ ենք տվել, բայց դրանք նաեւ պահպանելու կարիք կա: Քիչ առաջ նստած նայում էի Մեսրոպ Մաշտոցին, նա մի ձեռքով իր գյուտն է ցույց տալիս, իսկ մյուսով՝ վահանով ու սրով արծվին։  

- Մատենադարանում վաղո՞ւց եք եղել։

- Անցած տարի երեխաներիս եմ բերել, միշտ ուզում եմ հասկանան, որ համակարգչից բացի, այլ տեղեր կան, որոնց հետ պետք է հաղորդակցվեն: Այդ ամենը նրանց  ենթագիտակցության մեջ նստվածք կթողնի։

- Դուք ինչպե՞ս եք Ձեր երեխաներին մեծացնում եւ ի՞նչ արժեքներ եք փորձում փոխանցել։

- Օ՜, շատ դժվար է, որովհետեւ երեխային ոչ միայն ծնողն ու ընտանիքն են դաստիարակում, այլ նաեւ միջավայրը, գաջեթները. անընդհատ չես կարող իրենց ժամանակը վերահսկել։ Որքան հնարավոր է՝ ճիշտ գրականությամբ եւ ֆիլմերով ենք ուղղորդում, սկզբում ստիպողաբար էին կարդում, հիմա՝ սիրով, դա լավ արդյունքի կբերի։ Երեխաներս չորսն են՝ 13, 12, 11 ու 5 տարեկան, մեծը տղա է, մյուսներն՝ աղջիկներ:

15

Շանթ Հովհաննիսյանը

- Կա՞ն բաներ, որ փոքրին ավելի շատ եք թույլ տալիս։

- Բնականաբար, բոլոր ընտանիքներում է այդպես, փոքրը միշտ առաջին գծում է ու նրան արտոնություններ են տրվում (ծիծաղում է,-հեղ.)։ Երբ մեծ տարիքում ես ծնող դառնում, շատ հարցերի ավելի գիտակցված ու վախով ես մոտենում, որ հասցնես ուզածդ տալ երեխաներին, պատասխանատու ես մարդ ձեւավորելու հարցում:

15

Շանթ Հովհաննիսյանը՝ երեխաների հետ

- Դուք ի՞նչ եք ստացել ծնողներից, որն ազդել է Ձեր ձեւավորման վրա:

- Մեր ընտանիքում ամեն ինչի հիմքում փոխադարձ հարգանքն ու սերն է եղել: Փոքր մոդելով ընտանիքն է մարդու համար ամենամեծ արժեքը, իսկ մեծով՝ հայրենիքը։

- Նորից վերադառնանք մշակութային հարցերին: Ինչպիսի՞ն են նոր ստեղծվող գործերն ու ինչպե՞ս կարող են նպաստել Ձեր նշած արժեքների պահպանմանը:

- Հիմա մեր մշակույթը շատ խառն է. բացարձակ ազատություն է, իսկ փորձը ցույց է տվել, որ գրաքննությունը մեզ շատ վատ երեւույթներից հեռու է պահում: Ամեն ինչ չէ, որ թույլատրելի է. չափի սահման պիտի լինի։ Դրա արդյունքում մեր կենցաղ, միջավայր ու մշակութային կյանք ինչեր ասես մտավ: Բայց պետք է նշել, որ անկախ ամեն ինչից՝ մեզ մոտ նաեւ լավ գործեր են ստեղծվում։   

- (Անցնում ենք Մաշտոցի եւ Կորյունի արձանների մոտով,-հեղ.): Մեր գյուտերից ո՞րն է ամենակարեւորը եղել, հենց գրերի՞նը:

- Երեւի, այո, քանի որ գրերն են մեր տեսակը պահել։ Շատ գեղեցիկ է մեր լեզուն, այ, կուզեի, որ հենց գրերի գյուտի կարեւորության ու ստեղծման դժվարությունների մասին խաղարկային ֆիլմ նկարվեր։ Առհասարակ պատմական լավ էջեր ունենք, որոնց պետք է ֆիլմերի տեսքով անդրադառնալ։

15

Շանթ Հովհաննիսյանը

- Եվ որո՞նք են այդ առանձնացող դրվագները:

- Ոսկեդարը, երբ հայի միտքը եւ արժեքները վերելք էին ապրում։ Այդ ամենը կարելի է ֆիլմերից բացի, նաեւ ուսուցողական ծրագրերում ներկայացնել։ Շատ անգամ հերոսությունների տարեթվերն ենք շեշտում, բայց այդ ամենին պետք է ընդգրկուն անդրադառնալ, թե այդ կռիվներն ինչը պահպանելու համար են եղել։ Դա կօգնի հասկանալ, թե ինչ միջավայր է եղել, ով է հայը, քաղաքակրթության մեջ իր տեսակով ու ձեւով ինչ դեր եւ նշանակություն է ունեցել։ Դրանով մեր ինքնագնահատականը կբարձրացնենք ու ինքներս մեզ կճանաչենք, կսովորենք այլեւայլ երեւույթների տուրք չտալ։ Շատերը չգիտեն, որ ազգի ներսի բախումներն ինքներս մեզ չիմանալու արդյունք է։

- Ձեր կարծիքով՝ ո՞վ է հայը, ինչո՞ւ ենք այդքան հակասական ու տարբեր:

- Ճիշտ բնորոշումը Դերենիկ Դեմիրճյանն է տվել իր «Հայը» պատմվածքում, որի հետ լիովին համաձայն եմ՝ այդ բոլոր երեւույթները կան մեր մեջ։ Հային ամեն մեկս մեր ձեւով ենք ընկալում, ինձ համար հայը Մեսրոպ Մաշտոցն է, Անանիա Շիրակացին, մեր այս մեծերը (ցույց է տալիս Մատենադարանի դիմացի արձանները,-հեղ.), որոնք մեծ ներդրում են ունեցել մեր մշակույթի, ինքնության պահպանման եւ զարգացման վրա։ Նաեւ այն մարդիկ են, որոնք ամեն ինչ արել են դրանք պահպանելու համար: Նահատակված այն լուսավոր մարդիկ են, ովքեր այդ արժեքները կրողն էին, ամեն մեկը մի անհատականություն էր, որոնց հետեւից կարելի էր գնալ։

- Բայց մեր արժեքների մասին խոսելիս սովորաբար անցյալ ենք գնում: Հիմա կա՞ն մարդիկ, ովքեր որեւէ բան ստեղծում են ու կարեւորում ունեցածի պահպանումը։

- Շատ դժվար է քո ժամանակներում որեւէ մեկին արժեւորել։ Արվեստագետը, այս պարագայում՝ դերասանը, չպիտի սեփական ընկալումներին ու սկզբունքներին դեմ միջավայրում գործի։ Հասկանում եմ, որ գայթակղություններն ու պահանջները շատ են, եւ ոչ բոլորն են դիմանում դրանց։ Հնարավոր չէ բոլոր սկզբունքները պահել, ինքս էլ երկար ժամանակ սերիալներում չէի նկարվում՝ մտածելով, որ դրանք մեզ ոչինչ չեն տալիս։ Բայց համաձայնեցի զուտ այն պայմանով, որ կերպարներս ուսուցողական տարրեր ունենան ու տեսակի կարեւորման հարցի մասին բարձրաձայնեն։ Այդ առումով ուշադիր եմ ու շատ բաներից հրաժարվում եմ, որ իմ նշած արժեքներին չդավաճանեմ։

- Իսկ որո՞նք են այդ արժեքները։

- Վայ, շատ դժվար է ասել, պաթետիկ կստացվի։ Առավել կարեւոր են ինքնությունն ու տեսակդ պահպանելը, որպեսզի կարողանաս ազատության բերկրանքն ավելի արժեւորել, քաղաքակրթության զարգացման եւ մարդկության պատմության համար որեւէ բան անելը: Այ, Նարեկացին, Արամ Խաչատրյանը, Կոմիտասն ի՞նչ են տվել մարդկությանը, դրանք են արժեք։ Ժամանակի ընթացքում այդ ամենը կամաց-կամաց իջեցրինք մի մակարդակի ու շատերս էլ դրա հետ համակերպվեցինք՝ մտածելով, որ անկարող ենք դիմակայել, ինչն էլ բերեց այս վիճակին։

- Այսօրվա մտավորականները կարո՞ղ են ինչ-որ բան փոխել:

- Նրանց խոսքը պետք է լսելի լինի, որեւէ լծակ ունենան։

- Գուցե կորցրե՞լ են այդ ձայնը, ժամանակին ինչպես էին լսում Սիլվա Կապուտիկյանի կամ Սոս Սարգսյանի ելույթներն ու նրանց խոսքն իսկապես արժեք ուներ։

- Որովհետեւ ճանաչում էին, պատկառանք ու հարգանք կար նրանց գործի նկատմամբ, իսկ հիմա յուրաքանչյուր մարդու շատ հեշտ կարող են տարբեր որակումներ տալ, տարիներով վաստակած հեղինակությունն ու արածը մի վայրկյանում փչացնել: Իրար վնասելու վարպետներ ենք, անպայման պիտի դիմացինին ցածրացնենք, որ բարձր երեւանք։ Եվ երբ գերակշռող մասն ավելի անկիրթ է, քաոս ստեղծելու հավանականությունը մեծ է: Ինքս փորձում եմ իմ գործով որոշակի շրջանակներում առողջացման միջավայր ստեղծել:

- Դերեր ընտրելիս ինչի՞ն ենք նախապատվությունը տալիս։

- Ճիշտ ու գրագետ սցենարին՝ ասելիքով, ենթատեքստերով, մարդու ենթագիտակցական շերտերին դիպչող, դաստիարակող, զարգացնող, կառուցող, դեպի լավն ու բարին վերափոխող։ Նման գործերն են ինձ դուր գալիս, որ կերպարիս միջոցով օգնեմ  արժեքները վերաիմաստավորել ու առաքելությունս համարեմ կատարված:

- Իսկ Ձեր մասնագիտության մեջ ի՞նչն եք հատկապես սիրում, ի՞նչն է բավականություն պարգեւում։

- Երեւի, փնտրելը՝ մարդուն, նրա անվերջանալի ու անսահման հնարավորություններն ու դրսեւորումները, երեւույթների հետ բախման եւ վերափոխման ընթացքը: Եթե սցենարն ու կերպարը մտորումների առիթ են տալիս, միշտ գրավում են: Յուրաքանչյուր արվեստի գործ իր բովանդակությամբ պետք է արդարացված լինի, եթե ձեւին է տուրք տրված, փորձում եմ դրանից հեռու լինել։

- Ձեզնից ի՞նչ եք փորձում կերպարներին տալ։

- Մեր գործիքն ինքներս ենք՝ մեր մարմինն ու զգացողությունները։ Կերպարը քո ֆիլտրերով ես անցկացնում, ու թե ինչ վերջնական տեսք կստանա, քեզնից է կախված։ Սիրում եմ ամեն անգամ նոր կերպարի շուրջ աշխատել, դրա շնորհիվ ես աճում, հասկանում, որ մի քայլ առաջ ես գնում, զարգացման ու ինքնակատարելագործման ճանապարհին ես։ Այդ ընթացքն ուժ է տալիս, որ առաջ գնաս։

- Նոր բան սովորելն ու փնտրտուքները դերասանի համար շատ կարեւոր են, ինչի՞ց եք Դուք սովորում։

- Ամեն ինչից՝ փողոցում քայլելիս, տանը նստած, շփման մեջ, հիմա զրուցում եմ ու ինչ-որ բան սովորում։ Եթե կլանելն ու վերլուծելը մեջդ կա, ամեն վայրկյան սովորում ես։ Արվեստը հասկանալ, փնտրել ու ինքնակատարելագործվել է պահանջում, դրա շնորհիվ առաջին հերթին քեզ ես սկսում ճանաչել։ Կարեւոր է, թե քո աշխատանքի միջոցով ինչ ես փոխանցում մարդկանց, եթե այդ ամենը տեղ է հասնում ու գնահատականի արժանանում, շոյված ես զգում։

15

Շանթ Հովհաննիսյանը

- Հիմա ինքնաճանաչման ո՞ր աստիճանին եք հասել։

- Գործընթացը մշտապես է լինելու, ցավոք, հիմա ամեն ինչի մեջ տխուր նոտաները շատ են։ Բայց հասկացել եմ, որ պետք է կանգ չառնել ու պայքարել, ինչքան հնարավոր է ուժեղ լինել, մեր հայրենիքում ուժերի ներածին չափով պարտավոր ենք գործել, որ ամենաթանկ բաները չկորցնենք։ Երկար տարիներ այնպիսի բաներ էի նշմարում, որոնք մեզ վատ ճանապարհով էին տանում, ու արդյունքը տեսանք։ Հիմա էլ խառն ու անհասկանալի է, չես հասկանում, թե որտեղ է փրկության բանալին։ Բայց մի համոզմունք կա, որ մինչեւ բանալին գտնելը պարտավոր ես չկոտրվել, պինդ լինել, պայքարել, ու այն անպայման կգտնվի։

- Սովորաբար, ի՞նչ դժվարությունների հետ են մարզային թատրոնները, այս դեպքում Գորիսինն, առնչվում։

- Մարզայիններն իրենց գործելաոճով մի քիչ տարբերվում են մայրաքաղաքի թատրոններից։ Գորիսը փոքր քաղաք է, ու հանդիսատեսի մեծ հոսքեր ապահովել հնարավոր չէ, ֆինանսական առումով մեծ դժվարություններ են առաջանում։ Ամեն ինչ անում ենք, որ թատրոնը մեր քաղաքի մշակութային կյանքում լինի։ Եթե ֆինանսական հնարավորությունները մի քիչ մեծ լինեին, դրսից մասնագետներ կհրավիրեինք, բայց սովորաբար իմ անձնական կապերով ու ընկերների միջոցով եմ անում։ Ուզում են մեկենասության օրենք կիրառել, եթե այն գործի, կարծում եմ՝ կգտնվեն մարդիկ, որոնք թատրոնների կողքին կլինեն։ Դժվար է նաեւ այն առումով, որ մասնագետներ ենք պատրաստում, եւ նրանք ձգտում են մայրաքաղաք գնալ։

- Ինչո՞վ է աշխատանքը փոխհատուցում Ձեզ, ի՞նչ եք ստանում նրա շնորհիվ։

- Անկեղծ լինեմ՝ դրա մասին երկար տարիներ չեմ մտածել, հիմա եմ փորձում հասկանալ։ Կարող էի ուրիշ տեղ լինել, բարեկեցությանս հարցերը լուծել, բայց նախանշված բաներ ու ճակատագիր ասվածը կան: Այնտեղ եմ, որտեղ պիտի լինեմ, փոշմանելու ոչինչ չկա։

- Մարդիկ Ձեզ ճանաչում ու սիրում են, քիչ առաջ էլ ցանկացան լուսանկարվել։

- Վայ, դա ապրեցնող կարեւոր հանգամանքներից մեկն է, աշխատանքի գնահատականը հենց դա է։ Մի բան եմ նկատել՝ ստացած փոքրիկ ժպիտից շոյված ես զգում ու հասկանում, որ ոչինչ իզուր չես արել։ Մարդիկ մեծ խթան են, հենց նրանց համար ենք աշխատում ու փոխադարձ սեր զգալիս, ուզում ենք ամեն ինչ շարունակել։

15

Շանթ Հովհաննիսյանը

- Դուք մարդկանց օգնում եք հարցերի պատասխանները գտնել, իսկ ինքներդ ինչի՞ց եք ներշնչվում։

- Ամեն գեղեցիկից՝ կտավ, ֆիլմ, երաժշտություն, գրական երկ, մարդկային լավ դրսեւորումներ։ Զարմանալի բան է, բայց ավելի շատ հուզվում եմ սովորական թվացող երեւույթներից՝ ֆիլմի մեջ թաքնված ենթատեքստերից, հայ տղամարդու պահվածքից, կնոջ ու տղամարդու հարաբերություններից, կամ՝ ծնողի եւ երեխայի։ Դրանք տեսնելիս եմ հուզվում ու անգամ արտասվում, ինչը թուլության նշան չէ (ծիծաղում ենք,-հեղ.)։ Մարդկությունը դեռ գեղեցիկի ընկալումն ու բարի լինելու հատկությունը չի կորցրել։

- Մի անգամ ասել եք, որ երջանիկ եք, քանի որ ճակատագիրը Ձեզ լավ մարդկանց հետ է հանդիպեցրել, ովքե՞ր են նրանք ու Ձեր ընկերները։

- Մեր ժամանակների մեծերն էին, ովքեր մշակույթ են ձեւավորել, եւ ինձ բախտ է վիճակվել նրանց հետ շփվել: Ընկերներս մանկությունից են, ամենահարազատ ընկերոջս՝ Մակիչին, 2016-ին կորցրի. զինվորական էր ու 15 տարեկանից կյանքը տվել էր մեր գոյամարտին։ Ամեն ինչով էի կապված հետը. նրա ազդեցությունն ինձ ու մարմնավորածս կերպարների վրա շատ մեծ են։ Գործի բերումով շատերի հետ եմ շփվում, բոլոր գործընկերներիս հարգում եմ, նրանց արածը գնահատում, ամեն մեկից որեւէ բան վերցնում, երեւի, ինքս էլ փոխանցում։ Բայց ընկեր բառն ուրիշ խտության մեջ եմ տեսնում, բոլորին չեմ կարող ընկեր համարել, կան ծանոթներ ու բարին կամեցող մարդիկ։ Ընկերոջը բնազդով ես կապվում, ոչ մի հաշվարկ չկա, քո ենթագիտակցությամբ, կյանքի բերումով իր հետ ես մեծանում, տարբեր խոչընդոտներ անցնում, այդ ընթացքում էլ ամրապնդվում է ձեր կապը։ Սիրո դեպքում էլ այդպես է. ինչքան շատ են խոսում, այնքան արժեզրկվում է։ Ընկերը լուռ է լինում. ինքն էլ գիտի, դու էլ։ Ձեր մեջ կապ է ստեղծվում, ու եթե անգամ տարիներով էլ չշփվեք, միշտ քեզ հետ է:

- Ձեր կա՞պն էլ այդպիսին է, ինչպե՞ս է նա շարունակում ապրել Ձեր մեջ։

- Հաշվետու եմ իրեն, հետը միշտ խոսում եմ, մտածում, թե այս երեւույթին ինչպես կվերաբերվեր, ինչ կարծիք կունենար, ինչ կփորձեի ասել, ինչ կպատասխաներ։ Անգամ եթե մարդն էլ չկա, միեւնույն է՝ քո մի մասն է։

- Իսկ սերն ի՞նչ է Ձեզ համար։

- Առանց սիրո ոչինչ հնարավոր չէ, այն ուժն է, խթանը եւ էներգիան, որը մարդուն ապրեցնում է։ Հնարավորություն է տալիս ստեղծելու, մտածելու, արարելու եւ ապրեցնելու։

- Քանի որ Ձեր հետաքրքիր ու լավ գործերը շատ են ու բոլորից խոսել չենք հասցի, վերնագրեր նշեմ, ասեք՝ ինչ կհիշեք կամ կուզեք ասել։ «Մի վախեցիր»։

- 2006-ին նկարահանվեցի «Մի վախեցիր»-ում, որի ռեժիսորն Արամ Շահբազյանն էր: Միասին ենք սովորել, եւ երբ կանչեց ու հայտնեց նման մեծ նախագծի մասին, ոգեւորվեցի։ Մանկությունից ինձ ավելի շատ ֆիլմերում էի տեսնում ու սկսել էի մտածել, որ էլ նկարահանվելու հնարավորություն չի տրվի: «Մի վախեցիր»-ը շատ դերասանների համար ճանապարհ բացեց։ Նկարահանման ժամանակ մի դրվագ կար, որը շատ ազդեցիկ էր՝ վիրավոր հերոսին պետք է դուրս բերեինք վառվող գյուղից, որտեղ երեխան գրկած անշնչացած կին կար, այդ պատկերը տպվել է մեջս ու միշտ հիշում եմ: Այնքան բնական, ազդեցիկ ու իրականությանը մոտ էր, պատերազմի հետեւանքն այդ մի կադրի մեջ էր...

15

Շանթ Հովհաննիսյանը

- «Եվա»:

- Հայ-իրանական համատեղ աշխատանք է, ռեժիսոր Անահիդ Աբադն ինձ առաջարկեց խաղալ Ռուբենի կերպարը, ինչի համար շնորհակալ եմ, քանի որ մեզ 2 ամիս առիթ ընձեռվեց լինել Արցախում՝ Շուշիում ենք նկարվել, Խրամորթում ու տարբեր գյուղերում, լավ հիշողություններ են մնացել ու նաեւ ցավ: Նկարահանող խմբում իրանցիներ էին, նրանց մոտ կինոլեզուն լավ հիմքերի վրա է դրված, ու սովորելու շատ բան կար։ «Եվա»-ի համար ինձ լավագույն դերակատարման համար «Ոսկե ծիրան»-ում Սոս Սարգսյանի անվան մրցանակ հանձնեցին: Պատահական զանգահարեցին ու ասացին, շատ հաճելի էր (ծիծաղում է,-հեղ.):

- «Գարեգին Նժդեհ»:

-Օյ, շատ ֆիլմերում ես խաղում, բայց կերպարներ կան, որ առանձնահատուկ են դառնում, ու մարդիկ դրանով են գնահատական տալիս եւ ճանաչում: Բնականաբար, փորձել մոտ լինել Գարեգին Նժդեհ մեծությանն ու մարմնավորել նրան լուրջ պատասխանատվություն էր, նկարահանվելու ընթացքում ու ֆիլմը դիտելուց հետո շատ հույզեր եմ ունեցել: Նրա մասին շատ նոր բաներ եմ իմացել, փորփրել ու կարդացել եմ, վերաիմաստավորել նրա նշանակությունը հայերիս համար։ Մի քիչ ուրախ եմ, որ կարողացել եմ այդ ծանրությունը կրել, կարծիքները լավն են եղել, թեեւ ինքս ինձնից դժգոհ դերասան եմ, երբեք չեմ բավարարվում։ Ձեւական չեմ անում, կարող է դա է ճիշտը, միշտ մտածում եմ, որ կարելի էր այլ կերպ մեկնաբանել։

- «Սիմոնի ճամփան»:

- Սիմոնը շատ խիստ տարբերվում է իմ ունեցած կերպարներից, այն դրանով էր հետաքրքիր ու ասելիքով: Ֆիլմը նաեւ արտերկրում մրցանակներ ստացավ, սկսեցին մեզ նկատել (ծիծաղում է,-հեղ.): Էդգար Բաղդասարյանի հետ աշխատելը միշտ հետաքրքիր է՝ ոգեւորում է, կարողանում էներգիա տալ, որ մտածես, ստեղծագործես, բանավիճես։ Ֆիլմի ձեռագիրը տարբերվող է, բովանդակային առումով այն ինձ տխուր նոտաներ փոխանցեց՝ մեր խեղճ ու կրակ վիճակի, ինքդ քո տեղը չիմացող կամ կարողություններդ չընկալող, քարտեզի վրա անհասկանալի դիրքի, մեծ հայրենիքի կորսված կապի զգացողություններ եղան: Դժվար էր գյումրվա բարբառը հաղթահարել, մեծ փորձություն էր, որն այնտեղի դերասանների օգնությամբ անցա:  

- «Կյանք ու կռիվ»:

- Կարծես իմ ապրած կյանքն էր՝ հիշողություններով ու զգացողություններով շատ բան նույնացնում էի: Զարմացած էի, թե Մհեր Մկրտչյանը ոնց էր կարողացել այստեղ չլինելով՝ ապրված ժամանակահատված ներկայացնել ու այդքան մոտ լինել իմ ապրումներին: Եղավ 2016-ի ապրիլը… Հույզերը շատ են, դժվար է խոսելը:

- «Էրկեն կիշեր»:

- Էլի այն հետաքրքիր գործերից էր, որտեղ Էդգարի հետ փորձեցինք պատմական էքսկուրս անել դեպի Նարեկացու դարաշրջանի մարդու կերպը, մտածողությունը, խոսելաձեւն ու ժեստիկուլյացիան: Լեզվի հնչողությունն ու ձեւը գտնելու համար Էդգարը համագործակցում էր Մատենադարանի գիտաշխատողի հետ: Որքան էլ դժվար էր ինձ համար, բայց փորձում էի մոտենալ այդ հնչողությանը։ Ֆիլմն աչքի է ընկնում պատմության ու ասելիքի առումով, պոետիկ տարրեր ունի եւ ցույց է տալիս, թե էվոլյուցիան մեզ ուր հասցրեց: Հին մարդն իր հավատքով ու բնազդներով ավելի մոտ էր ճիշտ արժեքներին՝ սիրուն, հավատարմությանը, անձնազոհությանը, քան նոր մարդը։

- Ե՞րբ եք վերջին անգամ շատ երջանիկ եղել։

- Վա՜յ, երջանկությունը վայրկյաններ է։ Ավելի շատ դա զգում եմ երեխաների հետ, առօրյայում, երբ իրենց հաջողություններն ինձ հետ կիսում են կամ բնության մեջ միասին ենք։  

15

Շանթ Հովհաննիսյանը

- Ինքներդ Ձեզ առավել հաճախ ի՞նչ հարց եք տալիս:

- (Լռություն,-հեղ.): Ի՞նչ կարող եմ անել, որ չեմ անում։

- Ի՞նչ եք տեսնում հայելու մեջ նայելիս:

- Դեռեւս ինձ… Աստիճանաբար հարցերը շատանում են, պատասխանները՝ քչանում։

- Որտե՞ղ եք Ձեզ ամենալավը զգում:

- (Լռություն,-հեղ.): Բնության մեջ, ընտանիքիս հետ։

- Ի՞նչն է Ձեզ վստահ դարձնում:

- Կատարած աշխատանքի արդյունքը։

- Ի՞նչը կամ ո՞վ է Ձեզ համար գեղեցիկ:

- Այն երեւույթները, որոնք դեռ պահպանում ենք ու պայքարում հանուն դրանց։

- Ի՞նչ կասեիք Ձեզ 20 տարեկանում:

- (Լռություն, ծիծաղ,-հեղ.): Ռոմանտիզմից շուտ դուրս արի ու հասունացիր, քանի որ ժամանակը կարճ է։

- Եվ 80-ում ի՞նչ կուզեք ասել:

- Կներեք, որ ինչ-որ բան չհասցրի։

Զրույցը՝ Հասմիկ Բաբայանի
Լուսանկարները՝ Ագապե Գրիգորյանի
BRAVO.am