×
704
Հարցազրույց «Կաթիլ» խմբի մենակատար Սեւադա Համբարչյանի հետ:
- Մեկ ընտանիքում՝ երկու ազգանուն․ ինչպե՞ս Համբաձումյանը դարձավ Համբարչյան։
- Այնպես, ինչպես դարձել է Համբարձումյան, նույն ձեւով դարձել է Համբարչյան։ Պատմությունը սկսվել է շատ ավելի վաղ, երբ Համբարչիին տեղափոխել են Պարսկահայք։ Հետո՝ 1946 թ.-ի Մեծ հայրենադարձության ժամանակ, իմ պապերն էլ որոշել են գալ Հայաստան, բայց քանի որ Խորհրդային Միությունում արգելված էր տարբերվող ազգային դիմագիծ ունենալը, շատ ազգանուններ ձուլել են հայտնի ազգանունների հետ, որպեսզի հետագայում խնդիրներ չլինեն։ Ազգականներիս մի մասի ազգանունը Համբարձումյան է, մյուս մասինը՝ Համբարչյան։ Իմը նույնպես անձնագրով Համբարձումյան է։
- Վերամշակել, նորացրել եք հին հայկական երաժշտությունը։ Ռիսկայի՞ն չէ ձեռք տալ արդեն եղածին, ընդունվածին, ազգայինին։
- Երգերը, որոնք մշակել եմ, հիմնականում հայտնի չէին ունկնդրին. ժողովուրդն ինչ-որ պահի սկսել է կորցնել իր իսկական երգերը։ Դրանք գտնվում էին ազգագրական, ավանդական երգերի պահոցներում, դրանց մասին տեղեկությունները շատ փակ էին, եւ միայն հիմա համացանցի շնորհիվ որոշ երգեր դարձել են հայտնի: Մարդիկ, ովքեր ցանկություն ունեին այդ երգերը վերադարձնել ժողովրդին, սկսեցին անել դա։ Երգերը, որոնք մենք երգում ենք հիմա, պետք է առաջին տեղում լինեին՝ որպես տեսակի խորհրդանիշ, բայց, ցավոք, մենք լուրջ տեմպերով կորցրել ենք մեր ինքնությունն ու շարունակում ենք կորցնել։ Լուրջ վտանգի առաջ է հայ ժողովուրդը նաեւ այն պատճառով, որ թանգարաններում փտում են գանձեր։
- Երաժշտությունը համարում եք միջոց՝ հայրենասիրական գաղափարներ, ազգային կենցաղ, ազգային ինքնաճանաչողություն եւ դիմագիծ ներկայացնելու համար, որքանո՞վ է հաջողվում։
- Ավելի շատ նպատակս այն է, որ յուրաքանչյուրը սիրի այն, ինչ ունի։ Եթե դու քո սեփականն ունես, պետք չէ օտարամոլությամբ ուրիշ տեղից մշակույթ բերել ու դարձնել քոնը՝ քեզ համարելով այդ մշակույթի կրողը։ Ազգի 90 տոկոսն ինչ-որ բան է լսում, որ ընդհանրապես մեզ հետ կապ չունի։ Այդպիսով հասկանում եմ, որ ինքնաճանաչողության լուրջ խնդիր ունենք։ Եթե վաղը որեւէ տեղ օտարից վերցրած մշակույթով ներկայանանք, կստացվի՝ 30-50 տարվա մշակույթ ունենք։
- Ասացիք, որ հիմա դաշտում հայտնվող երաժշտությունը մեծամասամբ չի խթանում արվեստի զարգացումը։ Ի՞նչ անել, երբ լսարանն է պահանջում հենց այդպիսի երաժշտություն։
- Ժողովուրը ստանում է իր պատասխանն ըստ արժանվույն։ Ինչպե՞ս կարող է մի ժողովուրդ չուզենա խաղաղ ապրել ու խաղաղ ապրի. չի կարող։ Ամեն ինչ ճիշտ է. երբ դու 30-40 տարի մշակույթով պարտվում ես, բնական է, որ կպարտվես ե՛ւ զենքի արվեստի մեջ, ե՛ւ մարտարվեստի։ Մշակույթից է սկսվում պարտությունը։ Եթե դու մշակույթով ուժեղ եղար, ամեն տեղ կհաղթես։
Երբ ասում են՝ բա ո՞նց տարբերեն հայկականը թուրքականից, կան երգեր, որ տարբերվում են, ու դա ընդունում են նաեւ հենց այն պետությունները, որոնք միշտ ասում են՝ ձեր այսինչ գործերը մերն են։ Հա, մեկ-երկու երգ կարող են ասել՝ իրենցն է։ Մենք կարող ենք իրենց ասել՝ եթե «Սարի աղջիկը» ձերն է, ցույց տվեք դրա երկրորդ տարբերակը, ձեր տարբերակը։ Իրենք չունեն, բայց մենք ունենք։
- Ձեր կարծիքով, որքա՞ն ժամանակ է պետք մեր մշակույթը վերականգնելու եւ ժողովրդի մեջ հայկականի հանդեպ հետաքրքրությունը մեծացնելու համար։
- Նախ պետք է պետական մակարդակով քայլ արվի։ Կոմիտասով փրկվեցինք մի շրջան ու հիմա սպասում ենք, որ էլի անհատները մեզ փրկեն։ Սարսափելի սպանդի մեջ ինչ-որ մեկը հայտնվում ու փրկում է։ Փրկում է իր արյան գնով, իր նվիրվածությամբ, բայց գալիս է պահ, նորից այդ ամենը հայտնվում է չակերտավոր ինչ-որ արտիստների ձեռքում, որոնք չունեն մշակութային արժեքները պահպանելու կամ ստեղծելու խնդիրը, սկսում են եղածը փչացնել, ժամանակ սպանել։
Ե՞րբ կսկսենք ժամանակը ճիշտ օգտագործել, այլ ոչ թե ապահովել ժամանց բոլորի համար։ Մենք չունենք ճգնության ժամ, մենք ճգնաժամ չենք ապրում։ Զգո՞ւմ եք, որ մենք միայն ժամանց ենք ապրում՝ էժան երգերով, էժան բառերով: Իրենցից այնքան գոհ են, երբ մի քանի բառակապակցությամբ Երեւանը խառնում են սիրո հետ, սերը խառնում Երեւանի հետ, տարբեր բաներ կապում իրար, միայն թե մարդուն այդ բառերը մի քիչ հայտնի թվան։ Այդ երգերով ազգը որեւէ կերպ չի զարգանում: Մենք անընդհատ գնում բախվում ենք ցեղասպանության, եւ դա անխուսափելի է. երբ դու բոլոր տեղերում դիրքերդ զիջել ես, նորմալ է, որ հողի վրա էլ ես տալու քո դիրքերը։
- Որքանո՞վ են փոխվել Ձեր գաղափարները «Կաթիլ» խմբի ստեղծումից հետո։
- «Կաթիլը» մենք ենք, «Կաթիլը» ես եմ, «Կաթիլն» ամեն օր աճող օրգանիզմ է, խումբ է: Տարբեր անհատներ են միացել ու միավորված գործունեություն են ծավալում, բայց ամենքս մեր ներսում ունենք այդ պայքարը։ Մեկն ամբողջ կյանքում ժողովրդական երաժշտություն է նվագել, մյուսն՝ ավանդական գործիքներ։ Ես, օրինակ, վեց տարի «Վարք հայոց» երգի-պարի խմբում եմ եղել ու փոքր ժամանակվանից ավանդական երգի նկատմամբ մեծ սեր եմ ունեցել. միշտ ուղեղիս մեջ եղել է, որ հայկականից չշեղվեմ, չգնամ ուրիշ տեղերում, օտար երկրներում փնտրեմ իմ բախտը, եւ միշտ մտածել եմ, որ իմ բախտն այնքանով է բերել, որ հայ եմ, ունեմ առանձին երաժշտական մտածողություն եւ ես դա գիտակցում եմ, հպարտություն է ինձ համար, ինչպես, օրինակ, այբուբեն ունենալը։ Այբուբենը մեզ համար մեծ ծանրաձող է, մեր ինքնությունը հաստատող փաստերից մեկն է։ Նույն կերպ մեր երաժշտությունն է։ Ես հանգիստ կարող եմ իռլանդացու, իրանցու, հնդիկի հետ շփվել իմ երաժշտական լեզվով, որովհետեւ ես ունեմ այն:
- Դուք դասավանդում եք Արմավիրի մարզի Բաղրամյան համայնքում. ինչպիսի՞ն է արվեստագետի կյանքը սահմանին։
- Իրականացնում եմ մի ծրագիր, որը կոչվում է «Մեկը՝ տասի համար», այսինքն՝ ես միայնակ եթե կարողանամ տասը հոգու սովորեցնել նոր վերամշակված երգերից գոնե քսանը, ինձ համար մեծ հաջողություն կլինի, ու նույնն ասում եմ իմ աշակերտներին, որ իրենք էլ թիրախավորեն տասը հոգու եւ սովորեցնեն: Եթե մարդն իսկապես հայկական մաքուր, անաղարտ, ճիշտ երաժշտությունը սկսի սիրել ու լսել, շատ բան կսիրի այս երկրում, շատ բաներ կնկատի, կտեսնի զարդանախշեր, որոնք երբեք չէր տեսնում։ Կբացվեն նրա աչքերը հայկականի նկատմամբ, կհասկանա՝ դետալներն ինչի են այսպես ստեղծված, որովհետեւ եթե դու այդ երաժշտության պարզությունն ու նվազագույն նոտաները զգաս, կհասկանաս՝ նոտաները ստեղծում են մեծ երեւույթներ։ Մինիմալիզմը այնքան սիրուն է, որ մի քանի նոտայի ձեւակերպմամբ մեծ միտք է արտահայտում։
- Իսկ երբեւէ մտածե՞լ եք, որ մշակույթը հնարավոր չի փրկել եւ ամեն ինչ կորած է։
- Կորած չէ։ Արյունը ջուր չի դառնում, չի կորչում, չի կորչելու։ Կարող է գալ, ծայրահեղ ծանր վիճակի հասնել, բայց հույս ունեմ, որ փյունիկի նման վերածնվելու ենք։ Եթե մշակույթի փրկության միակ ձեւը նա է, որ մոխրանանք, նորից վերածնվենք ու ավելի բարձր որակով, ես համաձայն եմ։ Մեր ամենամեծ խնդիրն այն է, որ ուղեծիր չունենք, բոլորս տարբեր ուղեծրերի շուրջ ենք պտտվում, տարբեր ձեւաչափ ունենք կյանքն ապրելու, ընդհանուր մի գիծ չունենք, որ բոլորս այդ կետի շուրջ ինչ-որ պահի հավաքվենք։ Հիմա մեզ միակ հավաքող երեւույթը մնացել է պատերազմը։
Լիլիթ Խաչատրյան
Լուսանկարները՝ BRAVO.am-ի եւ Սեւադա Համբարչյանի անձնական արխիվից
Կարծիքներ
Հարգելի այցելուներ, այստեղ դուք կարող եք տեղադրել ձեր կարծիքը տվյալ նյութի վերաբերյալ` օգտագործելուվ Facebook-ի ձեր account-ը: Խնդրում ենք լինել կոռեկտ եւ հետեւել մեր պարզ կանոներին. արգելվում է տեղադրել թեմային չվերաբերող մեկնաբանություններ, գովազդային նյութեր, վիրավորանքներ եւ հայհոյանքներ: Խմբագրությունն իրավունք է վերապահում ջնջել մեկնաբանությունները` նշված կանոնները խախտելու դեպքում: